За 12 км ад Ліды, на базе торфабрыкетнага завода “Дзітва”, гістарычна-культурная ўстанова “Нязведаная вузкакалейка” стварае першы ў Беларусі музей вузкакалейнай тэхнікі.
Улетку 2021 гады ідэя аднаўлення вузкакалеек перамагла ў конкурсе сацыяльных праектаў Social Weekend і атрымала грант 10 000 беларускіх рублёў. Гэта стала пачаткам: на грошы быў набыты і адрэстаўраваны першы вагон.
Цяпер установа займаецца пошукам, дастаўкай на “Дзітву” і аднаўленнем рэдкай вузкакалейнай тэхнікі. На сённяшні дзень ва ўласнасці ў праекта – два крытыя грузавыя вагоны, нямецкі 1948 года і савецкі 1968 года, мотадрэзина з прычэпам, а таксама даваенныя ваганеткі. Музей у Дзітве – фактычна дзейсная станцыя вузкакалейкі.
– Вузкакалейкі – утульныя, маленькія, такая хатняя чыгунка, па памеры супастаўная з чалавекам. Гэта досыць вялікі і цікавы пласт нашай гісторыі. Калісьці, падчас Расійскай імперыі, з’явіліся прыватныя пасажырскія вузкакалейкі, падчас Першай сусветнай вайны іх сотнямі будавалі для фронта, палова Палесся была ахоплена лесавознымі вузкакалейкамі, – распавёў заснавальнік праекта “Нязведаная вузкакалейка” Арцём Слізкі.
Ён лічыць торфабрыкетны завод у Дзітве адным з лепшых, а іх вузкакалейную дарогу – самай дагледжанай у краіне.
Ужо з 20 гадоў над Лідчынай вітае ідэя зрабіць турыстычны маршрут па лідскіх вузкакалейках. Акрамя вузкакалейкі на Дзітву працуе вузкакалейка на Першамайскім радовішчы торфу.
Трэба дадаць, што перад вайной не толькі на Палессі, а і на Лідчыне сетка вузкакалеек была даволі густая. Ежы Путрамант апісвае свае паездкі па вузкакалейцы з Іўя ў Ліду, з Наваельні ў Наваградак. Была вузкакалейка з Бярозаўкі ў Сялец. А пра славутае абрабаванне лоркі (лорка – чыгуначная платформа, якую цягнуў конь) на “міжнароднай трасе Васілішкі-Скрыбаўцы” пісалі буйныя еўрапейскія газеты. Рабунак здзейсніў Сяргей Пясецкі з кампаньёнам. Расказаць турыстам будзе пра што.
Наш кар.
