Хай сабе для натоўпу слова маё – пустое.
Ды, калі выйдзе тэрмін зямное візы,
Ведацьму, хоць да неба я не дастаў, затое
Жыў ля яго паблізу. (Р.С.)
Выстаўка графікі старшыні Саюза беларускіх мастакоў Рыгора Сітніцы дэманструецца ў Дзяржаўным мастацкім музеі. Яна мае каштоўнасны сэнс, бо выяўляе знакавыя моманты ў архітэктуры, манументальных помніках, матэрыяльнай культуры.
Нядаўна на адкрыцці выставы свайго калегі Рыгор Сітніца сказаў:
– У нашым саюзе прадстаўлена як акадэмічнае, так і канцэптуальнае мастацтва. Паводле дыплома і прафесіі мастацтва не заўсёды адбываецца. Для мастака і творчай асобы заўсёды важна ісці за ідэяй, якой ён служыць. Мастак паводле сутнасці сваёй рухаецца да канца, спазнаючы Сусвет і інтэлектуальны досвед папярэднікаў.
Улюбёны матыў спадара Рыгора – беларуская манументальная культура, помнікі дойлідства, хаты з груба абчасаных бярвенняў, насечаныя дровы, штакетнік зімой, побытавыя прадметы. Цёплыя пачуцці выклікаюць плеценыя косы цыбулі, кошык з кукурузнымі пачаткамі.
У працах праяўляецца настальгія па традыцыйных вясковых вобразах, якія закладзены ў свядомасць многіх людзей з дзяцінства. Мастак трывала замацоўвае свет вобразаў свайго маленства, каб гэты свет працягваў існаваць.
– Простыя рэчы я раблю простымі матэрыяламі, выводжу з банальнага кантэксту і ўздымаю на ўзровень высокага мастацтва. Я спрабую паказаць маладым людзям, як з бульбы, цэглы, шыферу зрабіць сучасны арт-аб’ект. Я рэалістычны мастак, але часам спалучаю канструктывісцкія і супрэматычныя кампазіцыі. Я ствараю мастацкі вобраз, які становіцца новай рэальнасцю, – пракаментаваў сваю выставу Рыгор Сямёнавіч Сітніца.
У дакументальных адбітках ён бачыць магчымасць захаваць нацыянальную культурную спадчыну. Творамі Рыгора Сітніцы можна выдатна ўпрыгожваць сядзібы, кавярні, турыстычныя аб’екты.
Аглядаючы творы на выставе, пачула мяркаванне аднаго з гледачоў, які палічыў графіку Рыгора Сітніцы безэмацыйнай і сухой.
Каб паглыбіць знаёмства з вядомай творчай асобай, зазірнула ў кнігу вершаў Рыгора Сітніцы “Ток”, што выйшла ў 2018 годзе ў выдавецтве “Чатыры чвэрці”, і пераканалася, што яго паэзія, як і ўся творчасць, – поўная эмацыйных вобразаў і глыбокіх пачуццяў. Што недагаварыў графік-Сітніца, тое цудоўна выразіў Сітніца-паэт.
Пра што гаворыць птушыны клінапіс
На снезе белым нібы пергамент?
Пра што яліны крэсляць галінамі,
Даверыўшы воблаку тэстамент?
– У вершах Рыгора Сітніцы – раскутасць і ашчаднасць, аратайнасць і панавітасць, апантанасць і роздумнасць, прыпар шчодрадайнасці і прысмерк смутку, баляванне гуку і раскоша майстэрства, – пісаў пра свайго сябра народны паэт Рыгор Барадулін.
У паэзіі Рыгора Сітніцы шмат музычных вобразаў, у вершы ўплятаецца блюз начнога дажджу і сола для вулічнага саксафона, срэбра флейтаў і золата труб, настальгічны водар мелодыі, які аплятае смуткам прысады.
Паэт цудоўна перадае прыгажосць хвілінаў пары яснавокай, восені, і апісвае вэлюм белы каляднай завеі. Хвалюе яго душу і вясновы настрой:
Маладым капяжам расхінуўшы душу і вакно,
Сакавіцкім блакітам паштоўку
табе напішу я,
І нібыта з абноўкаю,
з небам вясновым цябе павіншую –
Да блакіту вачэй тваіх дужа пасуе яно.
У многіх вершах Рыгора Сітніцы гучыць настальгія па разбураных гарадскіх забудовах, чуецца імкненне захаваць каштоўнае мастацкае і культурнае асяроддзе. Сум па адышоўшых сябрах навявае смутак, нараджаюцца радкі наўздагон Сяргею Цімохаву і іншым творцам. Цыкл вершаў “Трысвечнік” сугучны барадулінскаму “Трыкірыю”.
Стрыманасць і патрабавальнасць нараджаюцца ў душы паэта, калі ён сустракаецца з вялікай чалавечай бядой.У вершы “Вочы бяды” паэт піша, што адчувае чалавек, які наведвае дзіцячы хоспіс у Бараўлянах:
“Ці вы ашуканы каханак, ці тлумных багем
Заўсёднік натомлены,
ці барацьбіт з ветракамі,
Ці прага пажадная цісне душу, нібы камень…
Ды глянуўшы ў вочы вялікай Бядзе і Журбе,
Спытайцеся ў сябе:
Які гэта клопат вам соладка спаць не дае?
Чаго вашым душам ў гэтым жыцці не стае?
Ці мала вам хлеба,
ці свет гэты стаўся вам цесны?
Даруй нам, Бацька Нябесны…”
Герой паэмы Рыгора Сітніцы “Знак перасцярогі” перажывае драматычную барацьбу з анкалагічным дыягназам.У пошуках падтрымкі і паратунку ён з усёй моцай пачуццяў звяртаецца да Вышэйшых сілаў. І апошні прыстанак юдолі, шпіталь ў Бараўлянах, адыходзіць на задні план, а канцавым прыпынкам надзеі становіцца Царква Багародзіцы ў Бараўлянах. Лёс-канваір вяртае героя зноў на святло. Перажыўшы разам з героем паэмы яго выпрабаванні, чытач адчувае ачышчэнне душы і вызваленне з палону тысячы непатрэбных дробязяў, клопатаў, турбот.
Паэма была створана аўтарам у 2011-13 гадах, а ў 2012 годзе Рыгор Сітніца стаў сябрам Саюза беларускіх пісьменнікаў і ў той жа перыяд быў узнагароджаны медалём Францыска Скарыны.
Э. Дзвінская,
На здымках: Рыгор Сітніца і яго працы.
