Купалле – старажытнае славянскае свята, прысвечанае летняму сонцастаянню. У часы паганства людзі ў гэты дзень дзякавалі стыхіі – Агню, Вадзе і Зямлі, а пасля прыняцця хрысціянства свята прымеркавалі да дня нараджэння Іяана Хрысціцеля. З Купаллем звязана мноства магічных традыцый і абрадаў. У народзе хадзілі павер’і, што ў ноч Купалля рэкі свецяцца, а ў абліччы русалак у іх купаюцца душы памерлых. У купальскую ноч беларусы замаўлялі траву і вянкі, каб тыя дапамаглі вырашыць праблемы з каханнем, грашыма і прынеслі ў хату поспех. Сёння свята з маштабам адзначаецца ва ўсіх беларускіх гарадах на берагах рэк і азёр, а больш за ўсё гасцей збіраецца ў Александрыі.
Купалле – адно з самых любімых свят і ў Лідзе. Адмысловую прыгажосць і каларыт яно набыло з тых часоў, як у год рэспубліканскіх дажынак у цэнтры горада, каля замка, з’явілася возера. А пачынальна з леташняга года, купальскай традыцыяй стала ў сценах замка праводзіць яркія музычныя шоў з удзелам лепшых артыстаў. Летась мы адзначылі Купалле з Ірынай Дарафеевай, а сёлета гаспадарамі сцэны сталі ўдзельнікі “Х-фактар. Беларусь”.
Старажытнае месца, старажытнае свята… Што тут яшчэ сказаць?.. Трэба было проста быць тут і цяпер!
Як толькі стала шарэць, да замка пацягнулася людская рака, і каля яго сцен літаральна не было дзе яблыку ўпасці. І дзеці, і дарослыя – прыходзілі цэлымі сем’ямі. Эмоцый на тварах не схаваць: многія ўражаны: нехта – вясёлымі выступамі лідскіх артыстаў, нехта – тым, як традыцыйныя абрады можна маляўніча, арыгінальна абыграць. А ў арганізатараў, прызнацца, гэта вельмі добра атрымліваецца.
Адзін з галоўных у гэты дзень атрыбутаў – вянок з кветак і травы. Лідскія майстры і майстрыхі плялі іх прама на свяце. Бралі рамонкі – знак чысціні і нявіннасці, васількі – традыцыйная для Беларусі кветка. Часам упляталі зёлкавыя культуры, якія сімвалізуюць дастатак. А яшчэ – лісце папараці. Лічыцца, каб вянок паплыў і спраўдзілася запаветнае жаданне, плесці яго трэба, укладваючы душу.
Цікаўлюся ў лідзян меркаваннямі пра ліпеньскае свята.
– Купалле я памятаю яшчэ з дзяцінства, – кажа жыхарак г. Ліды Вольга. – У нас у вёсцы свята праводзілася на беразе рэчкі. Апоўначы ішлі туды галоўным чынам дарослыя, але і нам, дзецям, часам дазвалялася. Распальвалі вогнішча, вадзілі карагоды. Выбіралі самую прыгожую дзяўчыну вёскі – Купалінку. На лодцы па рацэ прыплывалі “нячысцікі”, якіх пазней шчасліва праганялі. Было вельмі весела. І яшчэ памятаю: мая бабуля казала, калі купацца ў купальскую ноч, то будзеш увесь год здаровым. Я і цяпер так раблю, калі бываю на Купалле ў роднай вёсцы.
– На свята мы прыехалі ўдваіх з сяброўкай, маёй госцяй з Расіі, – распавядае Іна Кушнер. – Яна ніколі не бачыла Купалля. Свята вельмі прыгожае – мы ўражаны! А вянкі з рамонкаў і васількоў мы вырашылі захаваць – як памяць пра свята. Думаю, нават узімку нас будуць саграваць цёплыя ўспаміны.
Праграма была падрыхтавана яркая і насычаная: народныя гульні-забавы, незвычайнае тэатралізаванае прадстаўленне, квэсты, пошук міфічнай папараць-кветкі. На пляцоўцы працавала шмат актыўнасцяў як для дарослых, так і для дзяцей.
“Ой рана на Йвана” – з першымі гукамі знакамітай купальскай песні госці пацягнуліся бліжэй да сцэны, гаспа-даром якой стаў беларускі дзяржаўны ансамбль народнай музыкі “Свята” пад кіраўніцтвам нашага знакамітага земляка Вячаслава Статкевіча. Артыстам удалося заваяваць увагу ўсёй публікі ад малога да вялікага! Сярод гледачоў было нямала такіх, хто не мог утрымацца і пус-каўся ў скокі. Вось ужо сапраўды – свята.
Калі над горадам згусцела змярканне і неба афарбавалася ў пунсовы захад, ніхто не збіраўся сыходзіць. Юныя купалінкі спусціліся са сцэны і чарадой ішлі да возера, каб пусціць на ваду (на волю лёсу) свае вянкі. За іхнім прыкладам рушылі ўслед многія лідскія дзяўчаты. Верылі: куды паплыве вянок – адтуль і рыхтуйся сустрэць другую палоўку, а не паплыве – вяселле яшчэ не хутка.
А праз некалькі хвілін каля возера загарэлася вялікае купальскае вогнішча. Дзеці, моладзь і дарослыя ўзяліся за рукі і ўсталі ў дружны карагод: кружыліся, спявалі і весяліліся.
Паводле звычаю, на Купалле трэба сустракаць узыход сонца. Нібы яно гуляе, пераліваецца рознымі кветкамі. Ну а дачакацца ўзыходу, можна было, працягнуўшы свята ўжо ў сценах замка, на феерычным шоў удзельнікаў праекта “Х-фактар. Беларусь”, у тым ліку яго пераможца, нашага таленавітага земляка Андрэя Панісава.
Вольга Яхантава,
lidanews.by.
