Для вернікаў надыходзіць пара падрыхтоўкі да Вялікадня. Напярэдадні адбываецца асвячэнне вербаў у храмах. Трады-цыйна ў беларускіх вёсках вярбу складалі з трох галінак вярбы, ялоўчыка з ягадкамі. Вярбу ўпрыгожвалі кветачкамі з паперы, зёлкамі, перавязвалі каляровымі ніткамі.
Пасля багаслужэння выходзілі на вуліцу і вербамі “асвячалі” сваіх знаёмых, прыгаворваючы, напрыклад, такія пажаданні:
“Не я б’ю – вярба б’е.
За тыдзень – Вялікдзень.
Хвароба – у лес, здароўе – у косці!
Будзь здарова як вада,
а расці як вярба!”.
“Не я б’ю – вярба б’е.
За тыдзень – Вялікдзень.
Будзь здарова, не ўмірай,
Вялікадня дачакай!
Ужо недалечка
чырвона яечка!”
“Вербай б’ю, вербай б’ю!
Ксёнз казаў навіну –
есць у Вялікдзень сланіну!”
На фотаздымку дзяўчаты аддзела рамёстваў і традыцыйнай культуры ДУ “Лідскі раённы цэнтр культуры і народнай творчасці” акрамя вербаў дэманструюць святочнае народнае адзенне Наваградскага і Віленскага строяў канца ХІХ ст. рэгіёна Панямоння.
Строі маюць падабенства ў дэталях крою, аздабленні кашуль і агульныя рысы, характэрныя для суседніх краін: Польшчы і Літвы. Камплект складае: сарочка, гарсэт, спадніца (андарак), фартух, галаўны ўбор, упрыгожанні і абутак.
Асаблівую цікавасць уяў-ляюць галаўныя уборы, характэрныя для заходнееўрапейскага касцюма, якія ў пачатку ХХ ст. выйшлі з ужывання і замяніліся хусткамі. Шматлікія мясцовыя варыянты афармлення чапцоў і каптуроў надавалі твару жанчыны прыгожы і індывідуальны выгляд. Чапец – архаічны галаўны ўбор. З’явіўся ў сярэднія вякі, яго насілі ўсе слаі грамадства ў розных варыянтах да 17 ст. Каптур выглядае невялікай шапачкай з вушкамі-завязкамі, а чапец без завязак. Шылі з даматканых або фабрычных тканін. Каптур лічыцца традыцыйным галаўным ўборам замужніх беларусак. Захавалася такая пагаворка для нявесты напярэдадні вяселля: “Пойдзеш пад вянец – завяжаш хусту на чапец“.
Можна ўдакладніць, што зафіксаваны беларускім даследчыкам Міхасём Раманюком у экспедыцыях 1967-1980 гг. сялянскі касцюм з тэрыторыі Лідскага раёна ўваходзіў у склад Наваградскага строю. Традыцыйна ў Наваградскім строі бытавалі каптуры чорныя ці чырвоныя з круглымі вушкамі і ўзорыстымі шоўкавымі стужкамі. Край вушак аздаблялі каляровай аблямоўкай, парчовай тасёмкай, вышыўкай.
За кошт прапарцыянальных суадносін частак касцюмаў: гарсэтаў, якія шчыльна аблягаюць стан, пышных рукавоў сарочак і аб’ёмістых доўгіх спадніц, сілуэты касцюмаў выглядаюць стройнымі і вельмі гарманічнымі.
Майстры аддзела рамёстваў пры стварэнні камплектаў выкарыстоўвалі палатно на ўсе часткі адзення, якое выткалі самі; тэхналогію традыцыйнага крою; вышываны дэкор з аўтэнтычных узораў у аздабленні сарочак і фартухоў. Праца выканана на аснове даследчых матэрыялаў і літаратурных крыніц.
Ірына Маркаўна Дыдышка,
метадыст аддзела рамёстваў і традыцыйнай культуры ДУ “Лідскі раённы цэнтр культуры і народнай творчасці”.
