27 лістапада адбылася сустрэча сяброў ТБМ нашага горада з вядомай сучаснай пісьменніцай Ганнай Севярынец.
Пакуль чакалі ўсіх сяброў, Ганна пацікавілася нашым горадам, некаторымі гістарычнымі момантамі: ці захаваўся будынак пошты ў Мар’інай Горцы, у якім стане знаходзіцца тая пабудова, дзе быў Дом пісьменнікаў у 1930-ыя гады? Аказваецца, паэт Анатоль Вольны (Ажгірэй) нарадзіўся на станцыі Пухавічы, значыць, у Мар’інай Горцы, а бацька яго быў тут начальнікам пошты. Сям’я Алеся Дудара (Дайлідовіча) таксама жыла ля станцыі Пухавічы, а бацька працаваў у чыгуначнай краме. У выніку сышліся, што абавязкова ў будучым запросім Ганну на экскурсію па нашым горадзе.
На сустрэчы наладзілі відэаканферэнцыю для тых, хто хварэе і не мог далучыцца да сустрэчы.
Пілі гарбату з аладкамі ды пірожнымі.
Калі ўсе сабраліся, пісьменніца пачала лекцыю. Яна выказала думку, што ў Беларусі грамадзянская непакорнасць прачынаецца кожныя 30 гадоў, кожнае пакаленне. Спачатку гэта было паўстанне Касцюшкі 1794 г., за ім шляхецкае паўстанне 1831, паўстанне Каліноўскага 1863, нацыянальнае адраджэнне пачатку 20 ст. – першая партыя БСГ, першая газета “Наша ніва”, БНР і беларусізацыя 1920-х , пісьменнікі 1960-ых гадоў – Быкаў, Караткевіч, Адамовіч, 1990 -ыя нацыянальны ўздым і нараджэнне незалежнай Беларусі. І вось сення мы з вамі назіраем чарговую барацьбу беларусаў за права ”людзьмі звацца” Таксама заўважылі, што, на жаль, беларускае нацыянальнае крыло ніколі не мела шырокай падтрымкі народа. З-за гэтага і былі мы пад рознымі імперыямі, бальшавікамі… На сённяшні дзень нацыянальнае пытанне зноў не цікавіць большасць людзей, і гэта, безумоўна, кепска.
Пісьменніца з асаблівай цікавасцю вывучае літаратуру перыяду 1920-30-ых гадоў. Пра гэты час яна напісала кнігу “Гасцініца Бельгія”, што выйшла ў 2019 г. Гэта вельмі важны і насычаны перыяд у беларускай гісторыі і літаратуры. Ганна паведаміла нам, што ў Саюзе пісьменнікаў у ССРБ налічвалася 500 чалавек, найбольшая колькасць на савецкай прасторы. Пры тым, што Беларусь была тады маленькая, разрабаваная войнамі і падзеламі. Дык гэта не проста 500 нейкіх там ”пісьменнікаў”, а 500 пісьменнікаў, якія актыўна публікаваліся і пісалі. І ўсіх іх, разам з іх творчасцю знішчыла савецкая ўлада. У 1937 годзе, 29 кастрычніка, за адну ноч у Курапатах было расстраляна 108 чалавек. Самая беларуская эліта, інтэлігенцыя.
– ‘Па ўспамінах жыхароў Менска, – распавяла нам Ганна, – у двары КДБ пылала вогнішча з розных рукапісаў, кніг, нататнікаў, дакументаў асуджаных два тыдні! Там гарэла наша з вамі душа.
Нішчыць і таптаць нашу нацыю, нашу эліту працягваюць дагэтуль. Беларускую літаратуру ператварылі ў нецікавую, шэрую “белліт”. Ганна прывяла прыклад: у школе праходяць тэму “Прырода ў творчасці Уладзіміра Дубоўкі”, у той час, як у яго творчасці былі адзінкі вершаў на тэму прыроды. Астатнія – грамадзянская лірыка, моцныя вершы. Беларускую нацыю мэтанакіравана знішчаюць, знішчаюць і знішчаюць…
Ганна нам расказала пра 30 самых такіх яскравых пісьменнікаў таго часу. Адзначу ў гэтым артыкуле чатырох пісьменнікаў – нашых землякоў, з Пухавіччыны. Некаторыя слухачы пазналі іх усіх па партрэтах, некаторыя часткова. Я, напрыклад, ведаў толькі пра Міхася Чарота.
Першы талент Пухавіччыны 20-ых гадоў быў Анатоль Вольны (Ажгірэй) з Пухавічаў (Мар’інай Горкі).
Малады Алесь Дудар (Дайлідовіч) быў галоўным скандалістам у БССР.
Уладзімір Хадыка з Цітвы, вучыўся ў Дудзіцкай школе, працаваў сакратаром Дудзіцкага сельсавета, таксама быў рэпрэсаваны, сасланы ў Сібір, загінуў на будаўніцтве дарогі.
І нарэшце, Міхась Чарот. Пра Чарота Ганна расказала гісторыю, як ён у турме надрапаў на сцяне апошні свой верш ”Прысяга”, які нам пісьменніца зачытала:
Я не чакаў;
Я не гадаў,
Бо жыў з адкрытаю душою,
Што стрэне лютая бяда,
Падружыць з допытам,
З турмою.
Прадажных здрайцаў ліхвяры
Мяне заціснулі за краты.
Я прысягаю вам, сябры,
Мае палі,
Мае бары, –
Кажу вам – я не вінаваты!
Таксама застаўся ў памяці яшчэ адзін таленавіты пісьменнік Юлій Таўбін, ураджэнец Магілёўшчыны. ”Калі б яго не расстралялі, то Нобелеўскі лаўрэат у Бе-ларусі з’явіўся б раней. Юлій мог бы стаць нашым нацыянальным геніем”. У 21 год ён пачаў публікавацца, а ў 26 яго ўжо расстралялі. Асабліва ўразіў яго верш ”З нізкі ”Смерць”, які пачынаецца з радкоў:
Калі я буду паміраць
І рабіцца дакучным целам…
А я хачу, каб гэта было не хутка, –
Я цяпер хачу жыць, жыць -…
– Хто ведаў, што жыць яму засталося зусім няшмат, – сказала пасля верша Ганна. – Гэта сумна. Неверагодна сумна.
Я быў вельмі натхнёны пасля гэтай сустрэчы. Пачуцці годнасці і самоты пылалі перамешана ўнутры мяне. Пасля суст-рэчы я захацеў напісаць верш. У мяне атрымаліся наступныя радкі:
Кроў ад крыві з яцвягаў і сарматаў
Народ дзівосны нарадзіўся,
Ён у стагоддзях не згубіўся
І не прагнуўся пад вар’ятаў!
Народ змагарную натуру прыгадаў.
Успомніў: ён спрадвечна не здаваўся!
І хоць за трыццаць год ён адсыпаўся –
На трыццаць першы ўсё ж паўстаў!
Такі кругаварот прыроды годны,
Які складае дух народны,
Які не знікне проста ў воду.
Вядзі кругаварот да волі!
Каб дух народны не забыў прыроду!
Каб род дайшоў да лепшай долі!
Сустрэча з пісьменніцай доўжылася дзесьці тры гадзіны. Тры найкаштоўнейшыя гадзіны для кожнага слухача, бо ў гэты час яны атрымалі веды, якія цяжка знайсці і яшчэ цяжэй нават даведацца пра іх. Мы, ТБМ імя Ф. Скарыны горада Мар’іна Горка, заклікаем людзей быць сквапнымі да ведаў!
Дарэчы, мы пацікавіліся, адкуль у яе руках урыўкі з біяграфіямі пісьменнікаў і іх фотаздымкі, і яна расказала нам пра новую даследчую кнігу, якую ў хуткім часе выдадуць, таму чакайце!
Сяргей Крачкоўскі.
