11 верасня споўнілася 170 гадоў з дня нараджэння фалькларыста, этнографа, археолага і краязнаўца Еўдакіма Раманава (1855-1922).
Даследчыцкая дзейнасць Еўдакіма Раманава ў канцы ХІХ – пачатку ХХ стагоддзяў склала цэлую эпоху ў гісторыі нашай айчыннай гуманітарнай навукі. Яго творчая спадчына стала каштоўным укладам у развіццё беларускай этнаграфіі, фалькларыстыкі, археалогіі і мовазнаўства.
Нарадзіўся Еўдакім Раманаў у беднай мяшчанскай сям’і ў мястэчку Нова-Беліца Гомельскага павета Магілёўскай губерні (цяпер у межах Гомеля). Скончыў Гомельскую прагімназію і курсы настаўнікаў рускай мовы і гісторыі. У 1872 годзе здаў экстэрнам экзамены і быў накіраваны на працу ў Герасімаўскае народнае вучылішча Аршанскага павета Магілёўскай губерні. На працягу 14 гадоў выкладаў у розных навучальных установах Паўночна-Заходняга краю, з’яўляўся інспектарам народ-ных вучылішчаў Віцебскай, Гарадзенскай і Магілёўскай губерняў.
Дзякуючы частым службовым пераездам меў шырокія магчымасці знаёміцца з жыццём і культурай насельніцтва розных рэгіёнаў. Адначасова з выкананнем службовых абавязкаў Еўдакім Раманаў займаўся самаадукацыяй, зацікавіўся беларускай гісторыяй, літаратурай і мовай, пачаў запісваць народныя тлумачэнні сноў, казкі, песні, замовы, прыкметы; рабіў апісанні сродкаў народнай медыцыны, ежы, адзення, прылад працы, дзіцячых гульняў, музыкальных інструментаў; праводзіў археалагічныя раскопкі, калекцыяніраваў прадметы старажытнасці, рабіў замалёўкі і падрабязныя апісанні; збіраў матэрыялы па тапаніміцы і інш. З 1880 года ён пачаў выступаць у друку, падрыхтаваў больш за 200 навуковых публікацый па археалогіі, этнаграфіі, археаграфіі, фалькларыстыцы, гісторыі, мове і літаратуразнаўстве, музеязнаўстве. Назапашаныя Еўдакімам Раманавым мовазнаўчыя матэрыялы сталі асновай для кніг “Опыт белорусского словаря”, “Краткая белорусская грамматика”, навучальнага дапаможніка па рускай мове “Учебник русской грамматики. Этимология” (1881) і дапаўнення да яго – “Краткая этимология церковно-славянского языка” (1895). Своеасаблівай энцыклапедыяй вуснай народна-паэтычнай творчасці, побыту, матэрыяльнай і духоўнай культуры беларусаў з’яўляецца фальклорна-этнаграфічная праца “Белорусский сборник” (т. 1-9, 1886-1912, 10-ы том выпусціў Інбелкульт (1928), падрыхтаваныя 11-14-ы тамы загінулі ў Другую сусветную вайну, лёс 15-га невядомы).
Плённай была і рэдактарская дзейнасць Еўдакіма Раманава: ён узначальваў неафіцыйную частку газеты “Могилевские губернские ведомости” (1897-1903), рэдагаваў зборнікі “Могилевская старина” (1900-1903), “Материалы па этнографии Гродненской губернии” (1911-1912), “Первоисточники для истории Могилевского края” (1916). Вялікая заслуга вучонага ў выданні пісьмовых крыніц, папулярызацыі твораў беларускай літаратуры. У 1900 годзе быў выпушчаны зборнік “Тарас на Парнасе и другие стихотворения” (дапоўненае выданне выйшла ў 1902 годзе), апублікаваны працы “Путевые заметки стольника П.А. Толстого о Могилевской губернии (1697-1699)” (1898), “Варкалабовская летопись” (1899), “Описание Кричевского графства 1786 г.” А. Меера (1901) і іншыя. Пад літаратурным псеўданімам Е. Радзіміч даследчык выдаў асобнымі кнігамі арыгінальныя творы “Кара в сто лет. Белорусская легенда” (1894) і “Милостивый Осип, или Милости хочу, а не жертвы. Быль” (1896).
Вучонаму належыць ганаровае месца ў станаўленні беларускай археалогіі. Даследчык сабраў звесткі пра 1000 гарадзішчаў Беларусі, выявіў шэраг стаянак першабытнага чалавека, займаўся раскопкамі курганоў і могільнікаў X-XII стст., адкрыў “Барысаў камень” – помнік эпіграфікі XII ст. (каля в. Высокі Гарадзец Талачынскага раёна Віцебскай вобласці), склаў археалагічныя карты Магілёўскай, Віцебскай і Гарадзенскай губерняў. Сярод публікацый па археалогіі – “Старина доисторическая Северо-Западного края” (1907), “Археологический очерк Гомельского уезда” (1910), “Археологические разведки в Могилевской губернии” (1912) і інш.
Па ініцыятыве Еўдакіма Раманава і пры яго актыўным удзеле былі заснаваны царкоўна-этнаграфічныя музеі ў Віцебску (1893), Магілёве (1897) і Вільні (1910), куды даследчык перадаў значную частку археалагічных прадметаў з уласнай калекцыі.
З 1906 па 1916 гады Еўдакім Раманаў жыў і працаваў у Вільні. Як сябра Часовай камісіі займаўся ўладкаваннем спраў Віленскай публічнай бібліятэкі і музея, загадваў секцыяй этнаграфіі і археалогіі Паўночна-Заходняга аддзялення Рускага геаграфічнага таварыства. У 1917 годзе ён быў накіраваны на Паўночны Каўказ для правядзення этнаграфічных даследаванняў. Апошнія гады жыцця правёў у Стаўрапалі.
Паводле СМІ.