Выйшаў у свет першы зборнік вершаў лідзянкі Кацярыны Янчэўскай
Назва зборніка – “Белае шматкроп’е” – адразу настрайвае на філасофскі лад.
Усе вершы, якія ўвайшлі ў кнігу, “пражыты” аўтарам, і гэта прыкметна з першага позірку. Нават малюнак-ілюстрацыя на вокладцы належыць Кацярыне Янчэўскай. Пра ўсё гэта ў творчай гасцёўні “Лідскай газеты” і гутарыла з аўтарам Анастасія Марчук – пра жывое і надзённае, пра пошук сэнсу і сапраўднай радасці.
– Кацярына, першае пытанне хочацца задаць пра саму назву кнігі – “Белае шматкроп’е”…
– Для мяне гэта азначае, што заўсёды ёсць працяг – у лепшым сэнсе гэтага слова. Заўсёды ёсць прастора для руху наперад. Шматкроп’е, якое абуджае рэсурсы душы.
– А ваша прафесійная дзейнасць неяк звязана з літаратурай ці мастацтвам?
– Досвед мастацтвазнаўчага ўспрымання, аналізу, развагі адкрыў для мяне і прастору паэзіі. Слова і візуальная выява ўзаемазвязаны. Спачатку я была больш засяроджана на навуковых даследаваннях. Былі ў мяне і працы ў прозе. А першы мой верш выйшаў у газеце “Лiтаратура і мастацтва” – у адным з найстарэйшых рэспубліканскіх выданняў. Я не ставіла пэўнай мэты, не загадвала – у творчасці гэта ў прынцыпе складана, але я зразумела адно, што трэба працаваць. І ў кнізе чытач можа ўбачыць нямала дасылак да гісторыі мастацтваў – і айчынных, і замежных.
– Напэўна, натхняла вас не толькі мастацтва, але і блізкія людзі?
– Шчырыя натхніцелі – гэта мае бацькі і маё дзіця. І гэта кніга – прысвячэнне блізкім людзям, кніга-падзяка. Сыну Цімафею цяпер 12 гадоў. У нас з ім творчы тандэм – я заўсёды чытаю яму свае вершы. У падлеткаў яшчэ захаваны тонкасць і “спрадвечнасць” успрымання, і часам яны могуць даваць дзіўна карысныя парады ў тым, што датычыцца творчасці. І калі сын мне кажа, што штосьці трэба памяняць, я да гэтага прыслухоўваюся. І асноўную думку ён схоплівае вельмі лёгка.
– А якія думкі ляглі ў аснову кнігі?
– Лейтматыў – “зазiрнуць у глыбiню iмгнення”. У глыбіню імгнення, якое абавязкова звязана з радасцю – той ці іншай, у якой вельмі шмат граняў, адценняў. І важная грань – радасць менавіта хрысціянская. І тая сцяжыначка, па якой мы ідзём у пошуках гэтай хрысціянскай радасці… Калі мы зазіраем у глыбіню імгнення, мы разумеем, што там шмат мітусні. Але важна знаходзіць “літасць сэнсу” – ёсць такое словазлучэнне ў адным з вершаў. І гэта літасць можа быць у простай добрай усмешцы, добрым слове, сказаным да месца – не калі-небудзь потым… Тут гаворка і пра каханне – менавіта ў хрысціянскім яго разуменні.
– Так, гэта ўлоўліваецца ў вершах…
– Напрыклад, у гэтым:
Сваёй чароўнасцю
Скрадае роспач холаду
Студзеньскi снег.
Сёння ён – як пялёсткi язмiну –
Мае водар збаўлення i дабрынi.
Замест чорнага шматкроп’я –
Белы снег.
Абнаўленне надзеi i абнуленне тугi.
Cнег тут – метафара адраджэння, абнаўлення. І ў цэлым у кнізе шмат адсылак, алюзій – можа быць, яны няяўныя на першы погляд, але яны кажуць пра пошук сэнсу радасці.
Лідзяне ўжо адзначылі Нараджэнне Хрыстова. Мы сустрэліся ў такі цудоўны перыяд! Я адзначаю яго 7 студзеня, таму для мяне менавіта студзеньскі снег – гэта ўвасабленне здольнасці да абнаўлення, здольнасці знаходзіць радасць у малаважных на першы погляд рэчах. Таму дыялог імгнення і вечнасці для мяне ў гэтай кнізе пастаянны.
– А якія з вершаў сталі для вас асаблівымі, знакавымі?
– Ёсць вельмі знакавы для мяне верш, які завецца “Вёска”. Гэты верш пра мой шлях… І з ім звязана важная для мяне гісторыя. У 2019 годзе я пачула пра тое, што праводзіцца конкурс “Бацькаўшчына светлая мая” (Кацярына Янчэўская атрымала на гэтым конкурсе дыплом II ступені. – заўв. рэд.) Арганізатарамі выступалі літаратурна-мастацкі часопіс “Маладосць” і Першы канал Беларускага радыё. І мама параіла мне паўдзельнічаць. Спачатку я не ўспрыняла ўсё гэта сур’ёзна, але неўзабаве гэты верш напісаўся сам. Яго я і адправіла на конкурс. Як потым аказалася, там было прадстаўлена 346 аўтараў і больш за 800 твораў.
– Сур’ёзная канкурэнцыя.
– Там не было розніцы паміж дасведчанымі пісьменнікамі і пачаткоўцамі. Мяне вельмі натхніў гэты падыход. І там я пачула вельмі важныя для мяне словы… Мікола Мятліцкі (беларускі паэт і публіцыст, 1954-2021. – аўт.), якога нядаўна, на жаль, не стала, быў тады ў журы, і ён сказаў мне некалькі вельмі важных фраз – пра тое, што варта працягваць і не спыняцца. Я не ведала, як складзецца мой, так бы мовіць, паэтычны лёс, і натхняльныя словы ад людзей, якія вельмі даўно судакранаюцца з паэтычным мастацтвам, вельмі каштоўныя для мяне.
– Гэты верш пра вашу малую радзіму?
– Так, ён прысвечаны маёй роднай вёсцы Далекія. Яна знаходзіц-ца недалёка ад Ліды, побач з Ольжавам – таксама вельмі важным для мяне месцам. Адтуль родам і многія мае продкі – яны жылі і ў Далекіх і ў Ольжаве. Сапраўды, “Далекiя – лекi для стомленага сэрца”…
– Разумею…
– У кожнага з нас бываюць такія перыяды, калі мы адчуваем стомленасць, з якой няма выйсця да радасці. Гэта могуць быць боль, страта, адзінота па нейкай прычыне. І вось тады мы маем патрэбу ў такім суцяшэнні, у гэтай “браме ў дабрыню” – у варотах у дабро і радасць. Бо ў большасці з нас дзяцінства і юнацкасць асацыююцца з вельмі добрымі і шчырымі адносінамі, з кімсьці самым родным і шчырым, хто прыме ў любой сітуацыі.
“Лекi для стомленага сэрца”, “калодзежная вада – суцяшэнне для ран”, “блiзкiя людзi ў кожным iмгненнi, малiтва і роздум за нас”, “пацеркамі чыгуначныя прыпынкi, зварот ды Божай Мацi Вастрабрамскай” – усё гэта мне сапраўды блізка. Мая бабуля Ядвіга часта ўспамінала, як яны ездзілі да гэтага дзіўнага абраза. Гэты абраз як бы злучае хрысціян розных канфесій, ён – суцяшэнне для многіх…
– А мне вельмі лёг на душу верш “Ольжaвa”!
– Так, і для мяне ён важны. Нарадзіўся ён у выніку шматлікіх радасных сустрэч – там, дзе будуецца цяпер манастыр у гонар вялебнага Паісія Святагорца, грэцкага святога, нашага сучасніка. І гэта вельмі важная для нас магчымасць – убачыць вытокі… Убачыць, як па цаглінках усё складаецца, і кожная цаглінка – гэта нечая дапамога, малітва, каханне. Людзі прыязджаюць у мясціну, знаёмяцца з ёй, удзельнічаюць у наба-жэнствах – і парой для іх гэта становіцца пачаткам зусім новага ўспрымання жыцця…
Ольжава
Вечнасць – маленькая вёсачка,
дзе неба гаворыць проста,
дзе неба трымае моцна
птушку i чалавека.
Звычайная цiшыня цярплiва слухае:
хвiлiны, як кветкi растуць.
Спрадвеку жывая размова.
Лясная абiцель
поўнiцца моваю дабрынi,
Радаснай мудрасцю
Паiсiя Святагорца.
Сэрца, глядзi:
вось твой дзень нараджэння!
Пераадоленне суму.
Узвышша надзей.
Ольжава,
Дзеянне-думка.
Жывое святло.
– У нейкай ступені так атрымалася і ў мяне…
– І гэта зусім не пафасныя словы – наадварот, для шматлікіх гэта вельмі жывое і патаемнае. Пра гэта не скажаш пафасна – тут не хочацца перабіраць з яркімі фарбамі. І для мяне гэта менавіта месца, “дзе неба гаворыць проста, дзе неба трымае моцна” і “дзе звычайная цiшыня цярплiва слухае”.
Вядома і тое, што вялебны Паісій заўсёды шмат меў зносіны з людзьмі і дапамагаў шматлікім. Сэрца яго было вельмі адкрытым. І цяпер мы маем магчымасць, чытаючы кнігі пра яго, убачыць, як ён меў зносіны з людзьмі. І гэта была сапраўды “мова дабрынi”, мова радаснай мудрасці. Гэта мудрасць вучыць як раз таму, каб чалавек захоўваў у сабе тую самую радасць і ні ў якім разе не ўпадаў у засмучэнне – нават у цяжкія перыяды.
Анастасія Марчук.
