Беларускі народны каляндар на 2021 год

Народны каляндар – гэта фальклорны каляндар, у якім захаваны прыродна-храналагічныя веды народа. У яго аснове хранонімы, якія зафіксаваны ў вуснай народнай творчасці беларусаў.

Сістэматызаваны беларускі народны каляндар у сукупнасці з велікодна-валачобнымі песнямі, якія ў строгай храналагічнай паслядоўнасці апісваюць традыцыйныя прысвяткі і святы, у тым ліку тыя, што закан-серваваліся ў непараўнальных паэтычных узорах як Навагоддзі/Навалецці, з’яўляецца нашым шэдэўрам і фенаменальнай з’явай сусветнай нематэрыяльнай культуры.

У народным календары на 2021 год прадстаўлены асноўныя святы і прысвяткі з кароткімі тлумачэннямі, прыкметамі, прымаўкамі, урыўкамі з валачобных песень і г. д. Дні (хранонімы),  якія адзначаюць беларусы-католікі, выдзелены курсівам. Зорачкай /*/ пазначаны святы “рухомай” царкоўнай пасхаліі.

У наступным, 2022-м, годзе па каталіцкай пасхаліі Вялікдзень (Пасха) – 17 красавіка, а па праваслаўнай – 24 красавіка.

Умоўныя абазначэнні: п – панядзелак, а – аўторак, с – серада, ч – чацвер, пт – пятніца, сб – субота, н – нядзеля. Больш падрабязна пра значэнне хранонімаў календара можна прачытаць у нашых кнігах “Беларускі народны каляндар” (Мінск, 1993, 2002) і інш.

Студзень

1. пт. Новы год. ВКЛ перайшло на студзеньскі стыль у 1550 г., Расія – у 1700 г.
2. с. Першая, Посная куцця. Перадкалядная вячэра. Які дзень, такі і год. Богаз’яўленне, Тры Каралі. Католікі праводзілі маскаваны абрад “Тры каралі”, або “Гэроды”.
3. ч. Раство Хрыстова. Пачатак Каляд. “Ой, Калядачкі, бліны-ладачкі…”. Калядавалі. Насілі “звязду”. Паказвалі батлейку. На Каляды праводзілі ігрышчы (“вадзілі казу”, “жанілі Цярэшку”, “пяклі ката”, гулялі ў “Яшчура” і інш.).
4. сб. Сцяпан. Дзень найму слуг, батракоў у мінулым. “На святога Сцяпана вышэй слуга за пана”.
5. с. Шчодрая куцця. Пачатак Шчодрага тыдня. “Мароз, хадзі куццю есці”.
6. ч. Васілле. Новы год па праваслаўным календары. “Сею, сею пасяваю, з Новым годам вас вітаю”.
7. п. Трэцяя, Галодная, Вадапосная куцця. Апошнія дні Каляд. “Каляда ад’язджае”.
8. а. Вадохрышча (Кшчэнне). “Святое Кшчэнне ваду ксціла…, свет ачысціла і ваду наверх пусціла”, “На Вадохрышча завіруха – на Вялікдзень таксама”.
9. с. Прывадохрышча – заканчэнне Каляд. Пачатак Малой вясельніцы (да посту).
10. н. Аксіння. “Аксіння дарогу перамяце, а корм падмяце”. Фядос. “На Фядоса цёпла”.
11. п. Таццяна. Свята студэнтаў. Павел. “Вее вецер – будзе вайна”.
12. н. Апанас, Гусінае свята. Свята свойскай жывёлы. “Хавай нос у апанасаўскі мароз”.

Люты

1. п. Ігнат. “На Святога Ігната зіма багата”.
2. а. Грамніцы, Стрэчанне. “Калі на Грамніцы нап’ецца певень вадзіцы, то на Юр’я наесца вол травіцы”, “Грамніца – хлебу палавіца”.
3. пт. Агата. Каровіна свята. “Хлеб і соль святой Агаты не пусціць бяды да хаты”.
4. сб. Дарота. “Па Дароце высахнуць хусты на плоце”. Паўзіміца Аксіння. “На Аксінні мяце”.
5. ч. Ігнат. “Ігнат Грамніцам рад”.
6. пт. *Стрэчаньскія Дзяды.
7. н. Валянцін. Свята закаханых. Трыфан. “На Трыфана зорна – вясна позняя”.
8. п. Грамніцы, Стрэчанне. “Зіма з летам сустракалася, пра здароўейка пыталася”. “На Грамніцы – палавіна зіміцы”.
9. с. *Серада Папяльцовая (пач. Вялікага посту ў католікаў, да 3.04).
10. ч. Агата. Каровіна свята.
11. с. Мацей. “На Мацея дарога пацее”, “На Мацея адліга – будзе мароз”. Улассе. Свята жывёлы. “Аўлас на сыры лас”.
12. пт. Фаціння. Заступніца ад хвароб (ліхаманак, трасцы і інш.).

Сакавік

1. п. Пачатак *Памінальна-га, Дзедавага тыдня.
2. ч. Казімір. “Святы Казімір дровы сякець і ў клад кладзець”.
3. пт. * Дзедава пятніца.
4. сб. *Памінальніца. Канец Памінальнага тыдня. Калі “вея” ў нядзелю, то авёс трэба сеяць на 9-м тыдні, калі ў панядзелак – то на 8-м, калі ў сераду ці чацвер – то пакідалі “дзесяцінкі дзве”.
5. п. *Рабы тыдзень, Вясе-льніца, Развітальны, Сырапусны, Масленічны тыдзень. Тыдзень перад Масленіцай. Які добры дзень на Масленым тыдні, у той дзень ад Іллі сеялі лён. Дзяўчаты вешалі “калодкі” нежанатым хлопцам. *Дзень сустрэчы на Масленым тыдні.
6. а. *Заляцанне на Масленым тыдні. Янка, Паўраценне. Мядзведзь паварочваецца ў бярлозе на другі бок.
7. с. *Лысая серада. Праталіны-залысіны.
8. ч. *Блакітны чацвер. Тумановы дзень. *Крывы, Тлусты чацвер, Валосы, Валосся. Свята жывёлы. “На Валосага бліны пяклі ці аладкі, каб былі валы гладкі”.
9. пт. *Цешчыны вечары. Рыгор. “На святога Рыгора ідуць рэкі ў мора”.
10. сб. *Масленыя Дзяды (Бабы). “Дзяды не зналі бяды, а нашы ўнукі зазналі мукі”. *Залвіцыны вячоркі. Васіль Капальнік. Са стрэх капае.
11. н. *Масленіца. “Масленіца ў “вятху” (пасля поўні) – дзяржы пшаніцу ў мяху, сей пшаніцу на ўсю руку”. *Развітальны, або Дараваны дзень. *Гуканне вясны. “Блаславі, божа, зіму замыкаці, вясну загукаці”. На Палессі вадзілі карагоды, “спявалі чырачку”, насілі ёлку з вянком. Аўдоцця Вясноўка. Гуканне вясны. “На Аўдокі голы бокі”. (1.03 Новы год /Новае лета) у мінулым, сакавіцкі каляндарны стыль). “Святы Еўдакей … пераступ года”.
12. п. *Паласказуб. Першы дзень Вялікага посту (да 1.05). Паласкалі зубы гарэлкаю. Хвядот. “На Хвядота занос – усё сена знясе”.
13. с. *Уступная серада. Каб урадзіў лён, мылі верацёны ці калаўроты, хадзілі ў карчму і пераскаквалі цераз пень. Герасім Гракоўнік. “Герасім гракоў прыгнаў”.
14. пт. Язэп. “Святы Язэп сярод посту шлюб дае прахвосту” (забарона на шлюб). “На Язэпа пагода – год ураджайны”.
15. сб. *Зборава субота. Абрад “споведзі дзежкі”. Веснавое раўнадзенства ў 09 г. 37 хв.
16. н. *Зборніца, Ізбор. Адзін з варыянтаў Новага года/лета ў час прыняцця юліянскага годазлічэння. “Святы Ізбор упярод ступіць”. Пачатак збору селяніна ў поле.
17. п. Саракі. Было Новым годам/летам. Свята вясновага раўнадзенства. “Дзень з ноччу мераецца”. “Святыя Саракі наперад пайшлі”. Свята птушак. Прылятае 40 выраяў. “Святыя Саракі ў поле саху валаклі”. Пліска. “На святога Пліска праб’ець лёд і пліска”.
18. ч. Дабравешчанне, Звеставанне. “І птушка гнязда не кладзе”. Прылёт бусла. Гуканне вясны. Было Новым годам/летам. “Перша свята – нова летца, Дабравешчанне зямлю сушыць”. Рыгор. “На Рыгора зіма ідзе ў мора”.
19. пт. Міжбла-гавешчыны (да 7 красавіка). Забарона на “запасванне” кароў.
20. н. * Вербная (Пальмовая) нядзеля. “Вярба б’е, не я б’ю”.
21. п. *Пачатак Храстовага тыдня. Пяклі “храсты”. Засеўкі. Абрад “жаніцьбы коміна”.
22. а. Аляксей Цёплы. Дзень рыбалова. “На Цёплага Аляксея рыба ідзе на нераст, карова на верас, а бортнік на хвою”.

Красавік

1. с. Дар’я Вясенняя. Адбельвалі палотны.
2. н. *ВЯЛІКДЗЕНЬ у католікаў.
3. п. Арына. “На Арыну сей капусту ў расадніках”.
4. а. Камаедзіца. Свята мядзведзя. Благавеснік. Пяклі пірагі “буславы лапы”.
5. с. *Серадапосце. Выпякалі “храстцы”. Благавешчанне. “Благавешчанне без ластавак – халоднае лета”. Абрад “Страла”.
6. ч. Благуста. “На Благусту сей капусту”.
7. пт. Матрона. “На Матрону шчупак хвастом лёд разбівае”.
8. п. Пачатак *Пахвальнага тыдня. “Дзікая качка яйцом пахваліцца”.
9. с. Прабуджэнне хатніка. У гэты дзень хлусілі, каб заблытаць хатніка. “Апрэль – нікому не вер”. Мар’я. Калі ў ясную ноч прыбывала вада, то суха будзе ў жніво на хлебнай ніве.
10. ч. Палікарп. “Пачатак бясхлебіцы”.
11. пт. *Пахвальная пятніца. Мыццё дзежак. Мікіта. “Калі на Мікіту крыгаход, то няма ні клёву, ні лову рыбаловам”.
12. сб. *Пахвальная субота. Не грымелі кроснамі, каб гром не грымеў.
13. с. Руф. Руф рушыць снягі.
14. пт. Юры. (Новы год па задыяку). “Першае святца – святы Юр’я”, “Як зязюля закукуе за 12 дзён да Юр’я на “голы” лес, то не чакай ураджаю і будзе хварэць жывёла”. Войцах. “Святы Вайцеху выпусціў жаўранка з меху”.
15. сб. Анціп – ахоўнік зубоў.
16. н. *Вербніца. Марк. “Дождж на Марка, дык зямля як шкварка”.
17. п. Пачатак *Белага, Вялікага, тыдня. *Чысты панядзелак. Бялілі і мылі ў хаце.
18. а. *Чысты аўторак. Каб на людзей і “гаўядо” не напала “парша”, трэба ўсё мыць.
19. с. *Дравяная страсць. Мыюць усё драўлянае. Пуд. “Пуд снег пужне”.
20. ч. *Чысты чацвер. Ідуць у лазню. Абрад мыцця дзежкі. Арына. “На Арыну сей капусту на расаду”.
21. пт. *Чырвоная, Велікодная, пятніца. Сеялі гарох. Зосім – ахоўнік пчол. Андрыянава ноч, Андрэй. Ноч дзявочай варажбы і чараўніцтва.

Травень

1. сб. *Вялікая, Чырвоная, субота. Фарбавалі яйкі. Канец Вялікага посту. Кузьма. “Май Кузьма з морквінай сустракае, а Пахом з гурком”.
2. н. *ВЯЛІКДЗЕНЬ. “Хрыстос уваскрос! – Сапраўды ўваскрос!”. Быў Новым годам. “Першае свята – свята Вялікадня”.
3. п. Працяг *Вялікадня. “Першы дзень пірагі маюць, а сярэдні пагуляюць, а апошні дзень выпраўляюць”.
4. с. *Градавая серада. Праводны, Мёртвы, тыдзень. “Пайшла зіма да Кіева, а лета нам пакінула”. Ляльнік. Свята Лялі – дачкі Лады. “Благаславі, маці,/ Ой, Лада, маці!/Вясну заклікаці”.
5. ч. *Людавы дзень. Раней у Віленскай губерні білі і качалі яйкі з лубкоў, гушкаліся на арэлях. *Вялікадне мёртвых (Наўскі Вялікдзень, Мёртвы Вялікдзень, Наўскі чацвер). Дзень памінання на могілках. Хлопцы і дзяўчаты абліваліся вадою. Юр’е. Свята жывёлы. “Як дождж на Юр’я – хлеб будзе і ў дурня”. Абрад “Страла”.
6. пт. *Прашчэнне. Абліваліся вадою. Алісей. “Прыйшоў Алісей – авёс пасей”. Бабскія розбрыкі. Скокі жанчын і качанне па зямлі дзеля ўрадлівасці.
7. сб. Станіслаў. “Сей лён на Станіслава – вырасце як лава”. Марк. “Дождж на святога Марка – дык зямля, як шкварка”. Ярылавіца. Свята Ярылы.
8. н. *Праводная нядзеля. “Ідзі, зіма, да Кучава, як ты нам надакучыла”.
9. п. *Радаўнічныя Дзяды.
10. а. *Радаўніца. “На Радаўніцу да абеду пашуць, па абедзе плачуць, а к вечару скачуць”.
11. ч. *Ушэсце. Унебаўшэсце пана Езуса. Свята агляду жыта. Якуб. “На Якуба грэе люба”.
12. пт. Макарэй. Абрады ля вады.
13. сб. Барыс. Апякун поля і жывёлы.
14. а. Арына Расадніца. Дзень высаджвання расады ў Паазер’і.
15. ч. Антоній. “На святы Антоній сей авёс для коней, а як удасца, дык і прадасца”.
16. пт. Іван Веснавы. Апякун земляроба. “На Івана каласок, а на Пятра піражок”.
17. сб. Мікола Веснавы. Свята пастухоў. Алёна. “Сей лён на Алену, будзе кашуля па калена”.
18. н. *Сёмуха, Зялёныя святкі, Святы Дух. Свята зелені. “На Духа будзе цёпла і суха”.*Міраносцы. “На Міраносця п’яныі бабы цігаюць адна адну за валосця”. Зілот. “Сей пшаніцу на Зілота, і яна будзе як злота”.
19. п. Пачатак *Пераплаўнага, Чарвівага, тыдня. Не трэба садзіць, бо заядуць чэрві. Макей. “Мокра на Макея – і лета не прасушыць”. Кірыла і Мяфод. Калі дзень мокры – і лета будзе мокрае.
20. а. Епіфан. “На Епіфана раніца ў чырвоным каптане, неба з барваю – гарачае лета”.
21. с. *Градавая, Пераплаўная, серада. Засцярогі ад граду і дажджу.
22. ч. Сідары. “Прыйшлі Сідары – прыйшлі і сіверы”.
23. пт. *Градабойцы, Ледавіты дзень (Віленская губ.). Пахом. “Святы Пахом павее цяплом”. “Сей агуркі на Пахом – будзеш насіць мяхом”.

29.сб.  *Троіца. Магдалена. “Магдалена зязюльку прысылае”.

31. п. Шэсць дзеў. “Лён сей позні”. Канапелька Матруна. “У зямлю махнула”. Фядот. “Як на дубе апушка – у Фядота поўна аўсу кадушка”.

Чэрвень

2. с. Тры пакутнікі. “Няма лета, але пасля іх не бывае зімы”.
3. ч. Алёна, Ульяна. Дзень ільну.
4. пт. Васіліск. “Ад Васіліска і салавей блізка”.
5. сб. Дзень Ефрасінні Полацкай. Хадзілі ў Полацк пакланіцца і абракацца.
6. п. Ян. “Рой перад Янам – пчаляр будзе панам”.
7. ч. *Ушэсце. Абрад “Страла”.
8. н. Ерамей. Антоній. “Антоні, аддай коні”.
9. п. Юстын і Харытон. “Юстын цягне ўверх каноплі, а Харытон – лён”.
10. с. *Градавая серада. Лук’ян. Паўднёвы вецер на Лук’яна – на добры ўраджай яравых.
11. пт. *Сёмушныя Дзяды.
12. сб. *Духавая субота, Зялёная субота. Свята маладой зеляніны. “Завівалі” вянкі, бярозкі.
13. н. *Сёмуха, Тройца. Культ продкаў і расліннасці. “Павядзём Куста пад гай зялёненькі…”.
14. п. *Русальніца, Іван ды Мар’я. Праводзіны вясны. “На Граннай нядзелі Русалкі сядзелі…”. Тодар. “На Тодара раса – канапель паласа”. Летняе сонцастаянне ў 03.32 г.
15. а. *Конскі Вялікдзень. Свята коней. Кірыла. Пачыналі касавіцу ў Паазер’і.
16. с. *Градабой, Серада Русаль. Здабывалі з ясеня святы агонь. Купала. У старажытн. – Новы год/лета.
17. ч. *Наўская Тройца, Абліваха. Памінанне продкаў на могілках. Ян Купальны. “Сонца грае”.
18. пт. Анапрэй. “Хто на Нупрэя пасее грэч, той будзе бліны печ”.
19. сб. Акуліна Грачышніца. Сеялі грэчку. Задзярыхвост. Каровы “зыкуюць”.
20. н. *Русальчыны розыгры. Засцерагаліся рос. *Пятроўскія запускі. Развівалі вянкі.
21. п. *Пятроўка, Петравіца. Пятроўскі пост да 11 ліп. Пятроўка-галадоўка. Амос. “Прыйшоў Амос – цягне ўгору авёс”.
22. а. Ціхан. “Пеўчыя птушкі заціхаюць”. Пятрок. “Да Пятра зязюльцы кукаваці”. “Прыйшоў Пятрок – апаў лісток, прыйдзе Ілья – ападуць і два”.

Ліпень

1. ч. *Дзявятнік. Перавод уніятаў у праваслаўе. “Дзеўяць ягодзін на ветцы”.
2. пт. *Дзевятуха. Дзень засцеражэння ад навальніцы.
3. а. Купалле. Свята Сонца і кахання. “Дня адбаўленне, ночы прыбаўленне”.
4. с. Іван Купала. “Учора было Купала, а сёння Іван”.
5. ч. *Дзясятнік. “Дзясятнік гнаі возіць”. Данат. “Святы Данат коскі точыць”.
6. пт. *Дзясятка. “Косы точыць”. “Жыта паспявае”.
7. пт. Самсон. “На Самсона дождж – сем тыдняў то ж”. Сем братоў. “Сем братоў варожаць, колькі тыдняў пагоды”.
8. п. Пятро. Свята заканчэння Купалля.
9. а. Паўпятро. Дзень талакі. Сымон і Юда. “На Сымана й Юды конь баіцца груды”.
10. с. Кузьма і Дзям’ян. Свята кавалёў. “Святы Пятро жыта спеліць, св. Кузьма сярпы робіць, а св. Дзям’ян сена грабе”.
11. сб. Андрэй. “Авёс у світцы, а на грэчцы і кашулі няма”. “Андрэй усіх мудрэй”.
12. н. Свята Месяца. “Месяц гуляе”.
13. с. Казанская, Градавы дзень. Засцераганне ад нябесных стыхій, ад хвароб вачэй і галавы. Пракоп. “Пракоп бок прыпёк”.
14. н. Якуб. “На Якуба хлеба поўна губа”. Прокл. Засцерагаліся вялікіх рос.
15. п. Ганна. Снапы кладзе. Гаўрылей. Засцеражэнне ад граду.
16. ч. Афінаген. Заціхаюць птушкі.
17. пт. Серпавіца, Шыпілінка (пятніца перад Іллём). Дзень “зазубрывання” сярпоў перад жнівом.

Жнівень

1. н. Макрыны. “Глядзі восень па Макрыні”.
2. п. Ілля. Свята дажджоў і навальніц. “Ілля нарабіў гнілля”. “Укінуў у ваду кусок ільду”.
3. с. Мар’я. “Магдалена – вады па калена”.
4. пт. Барыс Палікоп. “Барыс і Глеб – паспеў хлеб”.
5. сб. Ганны. “Святыя Ганны бабкі стаўляюць”.
6. п. Палікоп. Паліць копы. Панцеляймон. Сцаляў ад хвароб галавы.
7. а. Лаўрын. “На Лаўрына спяшай да млына”.
8. ч. Сіла. Жыта сей.
9. сб. Макавей, Першы Спас. Свята маку і мёду. Спасаўка. Пост да 27 жніўня.
10. н. Прачыстая, Зельная. “Прыйшла Прачыста – стала поле чыста”. Базыль. “Базыль авечкам воўну дае”.
11. п. Антоны Віхравеі. Рох. “Кірмаш на паненак” – дзень выглядання нявест.
12. а. Еўдакія. Агуркі збірае.
13. ч. Яблычны Спас. Свята садавіны.
14. п. Лаўрэн – свята млынара. “Баўтрамей і Лаўрын паказваюць, якая прыйдзе восень”.
15. а. Баўтрамей. “Св. Баўтрамей высылае буслоў па дзяцей”. “Прыйшоў Баўтрамей – жыта на зіму сей”.
16. пт. Міхей. Выспяваюць брусніцы.
17. сб. Прачыстая, Зельная. Свята ўраджаю.
18. н. Трэці Спас. Свята хлеба. Ян. “Ян на лета прыйшоў, а ўжо восень знайшоў”.
19. п. Міроны Ветрагоны. “Пыл па дарозе гоняць, па прыгожым леце стогнуць”.
20. а. Флор і Лаўр. Свята коней. Арабінавыя дзень і ноч. Сухая навальніца, або дождж.

Верасень

5. н. Лупа. “Сей на Лупа – будзе жыта купа”.
6. а. Баўтрамей. “Жыта на зіму сей”.
7. с. Другая Прачыстая. Багач. “Меншая Прачыста – канчай сеяць начыста”.
8. пт. Мацей. Абаронца ад п’янства.
9. сб. Калінавік, Іван Крываўнік. “Да Яна прасіце, дзеткі, дажджу, а па Яне я й сам упрашу”.
10. п. Кіпрыян. Журавель збіраецца ў вырай.
11. а. Узвіжанне. Закрыванне зямлі. Сымон. Абрад “жаніцьбы коміна”. (Асенняе Навалецце/Навагоддзе з 1493 г.). Бабіна лета.
12. сб. Цуды, Міхал. “Міхал з поля спіхаў”.
13. н. Багач, Нараджэнне Божае Маці. Свята заканчэння ўборкі зерневых. Засідкі.
14. п. Асенняе раўнадзенства ў 19 г. 21 хв.
15. пт. Тадора. “На Тадору ўсякае лета заканчваецца”.
16. н. Стаўроўскія Дзяды.
17. п. Звіжанне. Свята закрывання зямлі на зіму. Гадзюкі збіраюцца ў кучу.
18. с. Міхал. “Калі на Міхала з поўначы вецер вее, то не май на надвор’е надзеі”. Сіцыян. “Святы Сацыян ды ляны пасцілаў”.

Кастрычнік

2. сб. Зосім. Журавіны на Зосіма ўздымаюцца – мароз на Пакровы ўдарыць.
3. н. Астап, Астаф’я. Прыкметы па ветры.
4. п. Пранцішак, Францішак. “На Пранцішка зярнят шукае ў полі мышка”.
5. пт. Сяргей. “З Сяргея пачынаецца зіма”. Жалезны тыдзень. Чысцілі жалезныя рэчы.
6. сб. Іван Шаптун, Іван Кураед, Багаслоў. Шапталіся свахі пра нявест. “Іван Багаслоў дружкі разаслаў, а на Пакрова дзеўка гатова”. “Святы Б. ды буракі капаў”.
7. ч. Пакровы, Трэцяя Прачыстая. Вясельная пара. “Свята Пакрова, пакрый зямельку лісточкам, а галоўку – вяночкам”. “Пакровы – зарыкалі каровы”. Дзявоцкае лета (па 21.10). Прымалі “ў дзеўкі” сябровак.
8. ч. Трыфан, Палагея. “Золкім ветрам вее”. Зміцер. “Да Змітра баба хітра”.
9. п. Марцін – свята млынароў. Частаваліся гусяцінай на млынавым крузе. “Марцін святы – любіцель гагаты”.
10. ч. Сымон і Юда. “Сымон з Юдаю працу ў полі канчаюць, хаты аглядаюць”. Параскева Пятніцкая. Забарона на прадзенне.
11. пт. Лонгін. Збавіцель ад хвароб вачэй.
12. сб. Паклоны. Дзень адбівання паклонаў.
13. н. Лука. “Хто сее да Лукі, не будзе мець ні хлеба, ні мукі”. Дзень іканапісцаў. Юльян – ахоўнік дзяцей.

Лістапад

1. п. Усе святыя.
2. а. Задушны дзень. Дзяды. Памінальны дзень.
3. ч. Казанская. “Да Казанскай – не зіма, а пасля – не восень; зранку дождж, з вечара – снег. Выязджай на Казанскую на калёсах, а палазы з сабой прыхапі”.
4. сб. Асяніны, Змітраўскія Дзяды. “Святыя дзяды, завём вас…”.
5. п. Зміцер. “Да Змітра дзеўка хітра”. Канец надзеі выйсці замуж у гэтым годзе.
6. а. Тодар. “На Тадора поўна камора”.
7. с. Параскі. Апякунка жанчын і рукадзелля.
8. ч. Настуся. Настуся стрыжэ авечкі. Марцін. “Мядзведзь кладзецца ў бярлогу”.
9. пт. Артошка. Пачатак прадзення.
10. н. Кузьма-Дзям’ян. Апякун земляробства, кавалёў і вяселля.
11. н. Міхайлаў дзень. Абаронца ад грому. Мядзведзі ідуць у спячку.
12. п. Матрона. “З Матроны становіцца зіма”.
13. с. Хвёдар Студзянец. “Хвёдаравы вятры галоднымі ваўкамі скуголяць”.
14. ч. Кацярыны. “Кацярына забрала лета”. Іван Міласцівы. Дзень падарункаў.
15. сб. Юстыніян. Апякун плоднасці і дзяцінства. Піліп. Пярэдадзень Піліпоўскага посту (да 7 студзеня).
16. н. Піліпаўка – перадкалядны пост (да 06.01).
17. п. Мацей. “На Мацея зіма пацее”.
18. а. Андрэйкі. Дзявочае свята.

Снежань

4. сб. Барбара. “Барбара ноч урвала, а дзень надтачыла”. Увядзенне. Водзяцца ваўкі.
5. н. Пракоп. Савы. “Барбара мосціць, Сава цвікі войстрыць, а Мікола прыбівае”.
6. п. Мікола. “Хвалі зіму па Міколе”. Матрыхваны. Не пралі.
7. а. Кацярыны. “Забрала край лета”.
8. ч. Юр’е Зімовы. “Юра мосціць”. Ганны. “Ад Ганны да Каляд два тыдні і два дні”.
9. п. Андросы, Андрэйкі. Варажылі.
10. а. Навум. “Наставіць на вум”. Пачыналі вучыць дзяцей грамаце.
11. пт. Варвары. “Мікола і Варвара ноч урвалі”.
12. сб. Савы, Міколін бацька. “Сава мосце, а Мікола гвоздзе”.
13. н. Мікола Зімовы. “Без Міколы не бывае ні зіма, ні лета”. “Мікола марозам гвоздзіць”.
14. а. Зімовае сонцастаянне ў 15 г. 59 хв.
15. с. Ганны. “Ганны – прыбавіцца багата дня”. “Ганкі – палічаны дзянькі”.
16. пт. Посная куцця. Пачатак Каляд (да 6 студз.).
17. сб. Божае Нараджэнне. Было Новым годам. “Свята Ражаство ўпярод пашло, новы гадок павёў радок”. Спірыдон Сонцаварот.
18. н. Сцяпан. Дзень найму парабкаў у мінулым. “Кожны сабе пан”.
19. пт. Багатая куцця. Сільвестр. Варажылі дзяўчаты. Марк. “Марка да Варка – няхай будзе парка”.

Алесь ЛОЗКА, фалькларыст.

На здымках: лідскі фальклорны гурт “Талер”.