Новая кніга акадэміка Радзіма Гарэцкага “Пра сябе, пра жыццё, пра гісторыю…” пабачыла свет з дапамогай Згуртавання беларусаў свету “Бацькаўшчына”, выдавецтва “Медыял” і Глеба Лабадзенкі.
Перадаючы сваім чытачам двухтомнае выданне, аўтарытэтны навуковец вырашыў маральна падмацаваць беларусаў, якія сёння змагаюцца, церпяць несправядлівасць і ціск, перажываюць за будучыню краіны. “Падтрымаем уздым беларускага народа за пабудову вольнай Беларусі! Будзьма! Жыве Беларусь!”– пазначыў шаноўны акадэмік на першай старонцы кнігі ў дарчым надпісе.
“Праз успаміны, роздум, біяграфію галоўнага героя, жыццё сям’і Гарэцкіх-Парфяновічаў, праз партрэты-характарыстыкі, лёсы блізкіх, знаёмых, родных і сяброў, калег паўстае гісторыя, раскрываецца эпоха, пазначаная трагічнымі катаклізмамі, у якіх трэба было вы-жываць цэламу пакаленню людзей,” – напісала ў прадмове да кнігі кандыдат філалагічных навук Лідзія Сямёнаўна Савік.
Нягледзячы на цяжкія выпрабаванні, жорсткую дыктатуру, рэпрэсіі, вайну, пасляваенныя нястачы, людзі жылі з надзеяй на лепшае. Пра гэта ідзе аповед у першых двух частках кнігі “Сын ворага народа” і “У Акадэміі навук СССР ( Масква)”. Дзве апошнія часткі ахопліваюць працу аўтара ў Акадэміі навук БССР і Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі, захоўваюць летапіс беларускага жыцця ў асобах, раскрытага па гарачых слядах падзей ва ўсёй шматграннасці праблем нацыянальнай ку-льтуры, навукі, гісторыі, мовы, літаратуры, духоўнасці.
У двухтомніку акадэмік, доктар геолага-мінералагічных навук, грамадскі дзеяч Радзім Гаўрылавіч Гарэцкі апавядае пра свой пакручасты, нялёгкі, але вельмі цікавы лёс. Кніга, напісана ў жанры аўтабіяграфіі, чытаецца як прыгодніцкі раман.
Надзвычайную каштоўнасць набываюць успаміны, дзе сцверджаны лепшыя сямейныя традыцыі, заснаваныя на сапраўдным каханні, моцным сяброўстве, узаемапаразуменні, высокай маралі і духоўнасці.
Калегі і паплечнікі не перастаюць здзіўляцца нястомнай працаздольнасцю Радзіма Гаўрылавіча, акадэміка АН БССР і РАН, доктара геолага-мінералагічных навук, прафесара-педагога, лаўрэата многіх прэмій і ўзнагарод, аўтара звыш 600 навуковых кніг, манаграфій, артыкулаў, аўтара 50 карт геалагічнага зместу. На працягу 20 гадоў акадэмік Р.Г. Гарэцкі праводзіў і выдаваў матэрыялы навуковай канферэнцыі – Гарэцкіх чытанняў, унёс багаты ўклад ў беларускае літаратуразнаўства.
Кніга “Пра сябе, пра жыццё і гісторыю” ў адрозненне ад “Ме-ланжу 1, 2”- строгая храналогія лёсу аўтара, Гарэцкіх-Парфянові-чаў старэйшага і малодшага пака-ленняў, якая разгортваецца ў цес-най суаднесенасці з жыццём суай-чыннікаў на працяглым часовым фоне.
Умацаванню і ўздыму Інстытута геахіміі і геафізікі ў Мен-ску Радзім Гарэцкі аддаў больш за 30 гадоў свайго жыцця. Гэтую часту кнігі можна лічыць своеасаблівым запаветам акадэміка Гарэцкага – яна багатая навуковым матэрыялам, глыбінёй роздуму, імкненнем аўтара данесці да маладога пакалення жыццёвы вопыт, які з дзяцінства, юнацтва набываўся праз выпрабаванні нялёгкага часу, самаадданую працу, вернасць прафесіі, сямейныя традыцыі, выдатную спадчыннасць, добрыя, справядлівыя адносіны да людзей. “Такой кнігі-запавета яшчэ не было ў нашай літаратуры. Яна цікавая тым, што служыць прыкладам адданасці беларускай справе, нацыянальнаму адраджэнню”, – прызнае Лідзія Сямёнаўна Савік.
Шмат старонак прысвечаны дзейнасці Радзіма Гарэцкага за незалежнасць, дзяржаўнасць і дэмакратыю Беларусі, аб’яднанню беларусаў свету – правядзенню з’ездаў у Менску і сустрэч з беларускай дыяспарай у ЗША, Кана-дзе, Беластоку, Лондане, Празе, Бельгіі. З 1990 года Р.Г. Гарэцкі быў сябрам Рады, а з 1993 года – прэзідэнтам Згуртавання белару-саў свету “Бацькаўшчына”.
Апавядаючы пра свой удзел у розных мерапрыемствах – святкаванні 100-годдзя БНР, Усебеларускім кангрэсе за незалежнасць, з’ездзе вучоных, Міжнародным кангрэсе беларусістаў, канферэнцыі беларусаў краін Балтыі ў Вільні, аб вечарынах, прысвечаных юбілейным датам і творчасці беларускіх пісьменнікаў і мастакоў, працы ў складзе Рады ТБМ імя Ф. Скарыны, Радзім Гаўрылавіч ахоплівае велізарны пласт беларускага жыцця і сваёй непасрэднай прысутнасці ў ім.
Актыўную пазіцыю займае Радзім Гаўрылавіч у Саюзе беларускіх пісьменнікаў, сябрам якога ён з’яўляецца. Ён зрабіў усё для ўвекавечання памяці і творчасці Максіма і Гаўрылы Гарэцкіх, значныя раздзелы ў двухтомніку прысвечаны ім, падрабязна апісаны іх біяграфіі, творчасць, згаданы даследванні пра іх.
У новым выданні ёсць раздзел пра знакамітых дзеячаў, паэтаў, пісьменнікаў і навукоўцаў, славу і гонар Беларусі: Алеся Адамовіча, Янку Брыля, Васіля Быкава, Барыса Кіта, Сяргея Грахоўскага, Міхася Мушынскага, Аляксандра Махнача, Віталя Скалабана, Уладзіміра Конана. Аўтар змог для кожнага з іх знайсці добрыя, цёплыя словы, якія высвятляюць рысы характараў, незвычайныя ўчынкі, асаблівасці іх творчай манеры і ўзаемаадносін.
У свой час Алесь Адамовіч як асабісты запавет пажадаў Радзіму Гаўрылавічу “несці далей выдатны цяжар дабрыні, сумленнасці і таленту роду Гарэцкіх…”. Сваёй новай кнігай Радзім Гаўрылавіч стварыў своеасаблівы помнік роду Гарэцкіх, далучыўшы яе да сваіх папулярных кніг, як навуковых, так і мастацкіх.
“У характары Радзіма Гарэцкага, як і ў бацькі, незвычайная мэтанакіраванасць, дысцыплінаванасць, глыбіня і сумленнасць, адданасць прафесіі, дасканалая методыка працы, літаратурны талент”, – падсумоўвае Лідзія Сямёнаўна Савік.
– Кніга цалкам мяне захапіла, я ўжо прачытыла 200 старонак! – кажа кандыдат геолага-мінералагічных навук Роза Адамаўна Зінава.- Мне знаёмыя праблемы геалогіі і маршруты экспедыцый Гаўрылы Іванавіча і Радзіма Гаў-рылавіча Гарэцкіх. Рамантычна, з выдатным літаратурным майстэрствам апісвае аўтар маляўнічыя прыродныя мясціны, рэкі, атмасферу геалагічных пошукаў, характары людзей. У бязлюдных мясцінах група на чале з палеантолагам Р. Меркліным трапіла пад вялізную страшэнную атамную хмару…
Добра вядомы мне таксама Інстытут геалагічных навук АН СССР ў Маскве. Там я вучылася ў аспірантуры і абараняла кандыдацкую дысертацыю. Там адбылася мая першая сустрэча з акадэмікам Гаўрылам Гарэцкім. Па яго прапанове я вярнулася ў Беларусь і прайшла па конкурсе ў Інстытут геахіміі і геафізікі ў Менску. 4 гады я працавала ў лабараторыі тэктонікі ў Радзіма Гарэцкага і больш за 15 гадоў пад кіраўніцтвам Гаўрылы Іванавіча Гарэцкага. З сям’ёй Гарэцкіх мяне звязвае жыццёвы лёс і прафесійная дзейнасць, пачуцці глыбокай пашаны засталіся ў маім сэрцы да Ларысы Восіпаўны і Гаўрылы Іванавіча, з Галінай Максімаўнай Гарэцкай мы ліставаліся на працягу многіх гадоў…
Падрыхтавала
Эла Дзвінская.
На здымках:
1-2. Вокладка кнігі, 3. Радзім Гарэцкі і Сяргей Парфяновіч, 1957 г. Фота з архіва навукоўца.
Паходжанне прозвішча
Р.Г. Гарэцкаму
Адкуль яно, гэтае ” імярэк”?
Адначасова ад “гор” і “рэк”.
І не толькі ад “гаротнага”.
Ёсць тут доказ ад зваротнага:
Бо яны цвёрдай, скальнай пароды,
Іх душы – ад чыстых рэчак воды.
Адкуль яно, гэта найменне?
Ад – ” гараванне” і ” гарэнне”.
Ляталі – гайдалі лёсу арэлі…
Яны гаравалі і гарэлі.
Кідалі – ўздымалі
жыццёвыя хвалі…
Яны гарэлі і гаравалі.
Гарт набывалі ў суровым горане,
Лепшую долю мужна агорвалі.
Такія яны ўжо – Гарэцкія,
Арэшкі – мацнейшыя за грэцкія.
Арэх – ад арэшыны.
Жолуд – ад дуба.
Слухаць усцешна, бачыць люба.
Шукальнік радовішчаў,
Стваральнік карт.
Гонар.
Гордасць.
Горан.
Гарт.
- Анатоль Вярцінскі.
