Народны каляндар – гэта фальклорны каляндар: ён складзены на аснове хранонімаў, якія зафіксаваны ў вуснай народнай творчасці беларусаў і ўключае традыцыйныя арыенціры на сельскагаспадарчыя работы і адпачынкі ў гадавым, сезонным, месячным і іншых цыклах-рытмах.
Сістэматызаваны беларускі народны каляндар у складзе з велікодна-валачобнымі песнямі, якія ў строгай храналагічнай паслядоўнасці апісваюць традыцыйныя прысвяткі і святы, у тым ліку тыя, што закансерваваліся ў непараўнальных паэтычных узорах як Навагоддзі/Навалецці, з’яўляецца нашым шэдэўрам і фенаменальнай з’явай сусветнай нематэрыяльнай культуры.
У народным календары на 2020 год прадстаўлены асноўныя святы і прысвяткі з кароткімі тлумачэннямі, прыкметамі, прымаўкамі, урыўкамі з валачобных песень і г. д. Дні (хранонімы), якія адзначаюць беларусы-католікі, выдзелены курсівам. Зорачкай /*/ пазначаны святы “рухомай” царкоўнай пасхаліі.
Умоўныя абазначэнні: п – па-нядзелак, а – аўторак, с – серада, ч – чацвер, пт – пятніца, сб – субота, н – нядзеля. Больш падрабязна пра значэнне хранонімаў календара можна прачытаць у кнігах “Беларускі народны каляндар” (Мінск, 1993, 2002) і інш.
Студзень
1с. с. Новы год. ВКЛ перайшло на студзеньскі стыль у 1550 г., Расія – з 1700 г.
6с. п. Першая, Посная куцця. Перадкалядная вячэра. Які дзень, такі і год. Богаз’яўленне, Тры Каралі. Католікі праводзілі маскаваны абрад “Тры каралі”, або “Гэроды”.
7с. а. Раство Хрыстова. Пачатак Каляд. “Ой, Калядачкі, бліны-ладачкі…”. Калядавалі. Насілі “звязду”. Паказвалі батлейку. На Каляды праводзілі ігрышчы (“вадзілі казу”, “жанілі Цярэшку”, “пяклі ката”, гулялі ў “Яшчура” і інш.).
9с. ч. Сцяпан. Дзень найму слуг, батракоў у мінулым. “На святога Сцяпана вышэй слуга за пана”.
13с. п. Шчодрая куцця. Пачатак Шчодрага тыдня. “Мароз, хадзі куццю есці”.
14с. а. Васілле. Новы год па правасл. календары. “Сею, сею пасяваю, з Новым годам вас вітаю”.
18с. сб. Трэцяя, Галодная, Вадапосная куцця. Апошнія дні Каляд. “Каляда ад’язджае”.
19с. н. Вадохрышча (Кшчэнне). “Святое Кшчэнне ваду ксціла…, свет ачысціла і ваду наверх пусціла”, “На Вадохрышча завіруха – на Вялікдзень таксама”.
20с. п. Прывадохрышча – заканчэнне Каляд. Пачатак Малой вясельніцы (да посту).
24с. пт. Аксіння. “Аксіння дарогу перамяце, а корм падмяце”. Фядос. “На Фядоса цёпла”.
25с. сб. Таццяна. Свята студэнтаў. Павел. “Вее вецер – будзе вайна”.
31с. пт. Апанас, Гусінае свята. Свята свойскай жывёлы. “Хавай нос у апанасаўскі мароз”.
Люты
1л. сб. Ігнат. “На Святога Ігната зіма багата”.
2л. н. Грамніцы, Стрэчанне. “Калі на Грамніцы нап’ецца певень вадзіцы, то на Юр’я наесца вол тра-віцы”, “Грамніца – хлебу палавіца”.
5л. с. Агата. Каровіна свята. “Хлеб і соль святой Агаты не пусціць бяды да хаты”.
6л. ч. Дарота. “Па Дароце высахнуць хусты на плоце”. Паўзіміца Аксіння. “На Аксіні мяце”.
10л. п. Пачатак Памінальнага, Дзедавага тыдня.
11л. а. Ігнат. “Ігнат Грамніцам рад”.
14л. пт. *Дзедава пятніца. Валянцін. Свята закаханых. Трыфан. “На Трыфана зорна – вясна позняя”.
15л. сб. *Стрэчаньскія Дзяды. Грамніцы, Стрэчанне. “Зіма з летам сустракалася, пра здароўейка пыталася”. “На Грамніцы палавіна зіміцы”.
18л. а. Агата. Каровіна свята.
22л. сб. *Памінальніца. Канец Памінальнага тыдня. Калі “вея” ў нядзелю, то авёс трэба сеяць на 9-м тыдні, калі ў панядзелак – то на 8-м, калі ў сераду ці чацвер – то пакідалі “дзесяцінкі дзве”.
24л. п. *Рабы тыдзень, Вясельніца, Развітальны, Сырапусны, Масленічны тыдзень. Тыдзень перад Масленіцай. Які добры дзень на Масленым тыдні, у той дзень ад Іллі сеялі лён. Дзяўчаты вешалі “калодкі” нежанатым хлопцам. *Дзень сустрэчы на Масленым тыдні. Мацей. “На Мацея дарога пацее”, “На Мацея адліга – будзе мароз”. Улассе. Свята жывёлы. “Аўлас на сыры лас”.
25л. а. *Заляцанне на Масленым тыдні.
26л. с.*Лысая серада. Праталіны-залысіны. Фаціння. Заступніца ад хвароб (ліхаманак, трасцы і інш.).
27л. ч. *Блакітны чацвер. Тумановы дзень. *Крывы, Тлусты чацвер, Валосы, Валосся. Свята жывёлы. “На Валосага бліны пяклі ці аладкі, каб былі валы гладкі”.
28л. пт. *Цешчыны вечары.
Сакавік
1с. сб. *Масленыя Дзяды (Бабы). “Дзяды не зналі бяды, а нашы ўнукі зазналі мукі”. *Залувіцыны вячоркі.
2с. н. *Масленіца. “Масленіца ў “вятху” (пасля поўні) – дзяржы пшаніцу ў мяху, сей пшаніцу на ўсю руку”. *Развітальны, або Дараваны дзень. *Гуканне вясны. “Блаславі, божа, зіму замыкаці, вясну загукаці”. На Палессі вадзілі карагоды, “спявалі чырачку”, насілі ёлку з вянком.
3с. п. *Паласказуб. Першы дзень Вялікага посту (да 18.04). Паласкалі зубы гарэлкаю.
4с. а. Казімір. “Святы Казімір дровы сякець і ў клад кладзець”.
5с. с. *Уступная серада. Каб урадзіў лён, мылі верацёны ці калаўроты, хадзілі ў карчму і пераскаквалі цераз пень. *Серада Папяльцовая (пач. Вялікага посту ў католікаў, да 19.04).
8с. сб. *Зборава субота. Абрад “споведзі дзежкі”.
9с. н. *Зборніца, Ізбор. Адзін з варыянтаў Новага года/лета ў час прыняцця юліянскага летазлічэння. “Святы Ізбор упярод ступіць”. Пачатак збору ў поле. Янка, Паўраценне. Мядзведзь паварочваецца ў бярлозе на другі бок.
12с. ч. Рыгор. “На святога Рыгора ідуць рэкі ў мора”.
13с. пт. Васіль Капальнік. Са стрэх капае.
14с. сб. Аўдоцця Вясноўка. Гуканне вясны. “На Аўдокі голы бокі”. (1.03 Новы год (Новае лета) у мінулым, сакавіцкі каляндарны стыль). “Святы Еўдакей … пераступ года”.
15с. сб. Хвядот. “На Хвядота занос – усё сена знясе”.
17с. п. Герасім Гракоўнік. “Герасім гракоў прыгнаў”.
19с. с. Язэп. “Святы Язэп сярод посту шлюб дае прахвосту” (забарона на шлюб). “На Язэпа пагода – год ураджайны”.
20с. ч. Веснавое раўнадзенства ў 03.50 г.
22с. сб. Саракі. Было Новым годам/летам. Свята вясновага раўнадзенства. “Дзень з ноччу мераецца”. “Святыя Саракі наперад пайшлі”. Свята птушак. Прылятае 40 выраяў. “Святыя Саракі ў поле саху валаклі”. Пліска. “На святога Пліска праб’ець лёд і пліска”. Засеўкі. Абрад “жаніцьбы коміна”.
24с. п. *Пачатак Храстовага тыдня. Пяклі “храсты”.
25с. а. Дабравешчанне, Звеставанне. “І птушка гнязда не кладзе”. Прылёт бусла. Гуканне вясны. Было Новым годам/летам. “Перша свята – нова летца, Да-бравешчанне зямлю сушыць”. Рыгор. “На Рыгора зіма ідзе ў мора”.
26с. с. *Серадапосце. Выпякалі “храстцы”. Міждабравешчыны (да 7 красавіка). Забарона на “запасванне” кароў.
30с. н. Аляксей Цёплы. Дзень рыбалова. “На Цёплага Аляксея рыба ідзе на нераст, карова на верас, а бортнік на хвою”.
31с. п. Пачатак *Пахвальнага тыдня. “Дзікая качка яйцом пахваліцца”.
Красавік
1к. а. Дар’я Вясенняя. Адбельвалі палотны. Прабуджэнне хатніка. У гэты дзень хлусілі, каб заблытаць хатніка. “Апрэль – нікому не вер”.
4к. пт. *Пахвальная пятніца. Мыццё дзежак.
5к. сб. *Пахвальная субота. Не грымелі кроснамі, каб гром не грымеў.
6к. н. Камаедзіца. Свята мядзведзя. Дабравеснік. Пяклі пірагі “буславы лапы”.
7к. п. Дабравешчанне. “Дабравешчанне без ластавак – халоднае лета”. Абрад “Страла”.
8к. а. Благуста. “На Благусту сей капусту”.
9к. с. Матрона. “На Матрону шчупак хвастом лёд разбівае”.
13к. н. *Пальмовая нядзеля. Вербніца.
14к. п. Пачатак *Белага, Вялікага, тыдня. *Чысты панядзелак. Бялілі і мылі ў хаце. Мар’я. Калі ў ясную ноч прыбывала вада, то суха будзе ў жніво на хлебнай ніве.
15к. а. *Чысты аўторак. Каб на людзей і “гаўядо” не напала “парша”, трэба ўсё мыць. Палікарп. “Пачатак бясхлебіцы”.
16к. с. *Дравяная страсць. Мыюць усё драўлянае. Мікіта. “Калі на Мікіту крыгаход, то няма ні клёву, ні лову рыбаловам”.
17к. ч. *Чысты чацвер. Ідуць у лазню. Абрад мыцця дзежкі.
18к. пт. *Чырвоная, Велікодная, пятніца. Сеялі гарох.
19к. сб. *Вялікая, Чырвоная, субота. Фарбавалі яйкі. Канец Вялікага посту.
20к. н. *ВЯЛІКДЗЕНЬ. ВЯЛІКДЗЕНЬ. “Хрыстос уваскрос! – Сапраўды ўваскрос!“. Быў Новым годам. “Першае свята – свята Вялікадня”.
21к. п. Працяг *Велікоднага тыдня. “Першы дзень пірагі маюць, а сярэдні пагуляюць, а апошні дзень выпраўляюць”. Руф. Руф рушыць снягі.
23к. с. *Градавая серада. Праводны, Мёртвы, тыдзень. “Пайшла зіма да Кіева, а лета нам пакінула”. Юры. (Новы год па задыяку). “Першае святца – святы Юр’я”, “Як зязюля закукуе за 12 дзён да Юр’я на “голы” лес, то не чакай ураджаю і будзе хварэць жывёла”. Войцах. “Святы Вайцеху выпусціў жаўранка з меху”.
24к. ч. *Людавы дзень. Раней у Віленскай губерні білі і качалі яйкі з лубкоў, гушкаліся на арэлях. *Вялікадне мёртвых (Наўскі Вялікдзень, Мёртвы Вялікдзень, Наўскі чацвер). Дзень памінання на могілках. Хлопцы і дзяўчаты абліваліся вадою.
25к. пт. Марк. “Дождж на Марка, дык зямля як шкварка”. Прашчэнне. Абліваліся вадою. Анціп – ахоўнік зубоў.
27к. н. *Праводная нядзеля.Праводная нядзеля. “Ідзі, зіма, да Кучава, як ты нам надакучыла”.
28к. п. *Радаўнічныя Дзяды. Пуд. “Пуд снег пугне”.
29к. а. *Радаўніца. “На Радаўніцу да абеду пашуць, па абедзе плачуць, а к вечару скачуць”. Арына. “На Арыну сей капусту на расаду”.
30к. с. Зосім – ахоўнік пчол. Андрыянава ноч, Андрэй. Ноч дзявочай варажбы і чараўніцтва.
Травень
1т. ч. Кузьма. “Май Кузьма з морквінай сустракае, а Пахом з гурком”.
4т. н. *Міраносцы. “На Міраносця п’яныі бабы цігаюць адна адну за валосця”.
5т. п. Пачатак *Пераплаўнага, Чарвівага, тыдня. Не трэба садзіць, бо заядуць чэрві. Ляльнік. Свята Лялі – дачкі Лады. “Благаславі, маці,/ Ой, Лада, маці!/Вясну заклікаці”.
6т. а. Юр’е. Свята жывёлы. “Як дождж на Юр’я – хлеб будзе і ў дурня”. Абрад “Страла”.
7т. с. *Градавая, Пераплаўная, серада. Засцярогі ад граду і дажджу. Алісей. “Прыйшоў Алісей – авёс пасей”. Бабскія розбрыкі. Скокі жанчын і качанне па зямлі дзеля ўрадлівасці.
8т. ч. Станіслаў. “Сей гуркі на Станіслава – вырастуць на славу”. Марк. “Дождж на святога Марка – дык зямля, як шкварка”. Ярылавіца. Свята Ярылы.
13т. а. Якуб. “На Якуба грэе люба”.
14т. с. Макарэй. Абрады ля вады.
15т. ч. *Градабойцы, Ледавіты дзень (Віленская губ.). Барыс. Апякун поля і жывёлы.
18т. н. Арына Расадніца. Дзень высаджвання расады ў Паазер’і.
20т. а. Антоній. “На святы Антоній сей авёс для коней, а як удасца, дык і прадасца”.
21т. с. Іван Веснавы. Апякун земляроба. “На Івана каласок, а на Пятра піражок”.
22т. ч. Мікола Веснавы. Свята пастухоў. Алёна. “Сей лён на Алену, будзе кашуля па калена”.
23т. пт. Зілот. “Сей пшаніцу на Зілота, і яна будзе як злота”.
24т. с. Макей. “Мокра на Макея – і лета не прасушыць”. Кірыла і Мяфод. Калі дзень мокры, і лета будзе мокра.
25т. н. Епіфан. “На Епіфана раніца ў чырвоным каптане, неба з барваю – гарачае лета”.
27т. а. Сідары. “Прыйшлі Сідары – прыйшлі і сіверы”.
28т. с. Пахом. “Святы Пахом павее цяплом”. “Сей агуркі на Пахом – будзеш насіць мяхом”.
29т. ч. *Ушэсце. Абрад “Страла”.
29т. ч. Магдалена. “Зязюльку прысылае”.
31т. сб. Шэсць дзеў. “Лён сей позні”. Канапелька Матруна. “У зямлю махнула”. Фядот. “Як на дубе апушка – у Фядота поўна аўсу кадушка”.
Чэрвень
2ч. п. Тры пакутнікі. “Няма лета, але пасля іх не бывае зімы”.
3ч. а. Алёна, Ульяна. Дзень ільну.
4ч. с. *Градавая серада. Васіліск. “Ад Васіліска і салавей блізка”.
5ч. ч. Дзень Ефрасінні Полацкай. Хадзілі ў Полацк пакланіцца і абракацца.
6ч. пт. *Сёмушныя Дзяды.
7ч. сб. *Духавая субота, Зялёная субота. Ян. “Рой перад Янам – пчаляр будзе панам”.
8ч. н. *Сёмуха, Тройца. Культ продкаў і расліннасці. “Павядзём Куста пад гай зялёненькі…”. Іван ды Мар’я. Праводзіны вясны. “На Граннай нядзелі Русалкі сядзелі…”.
9ч. п. *Русальніца.
10ч. а. *Конскі Вялікдзень. Свята коней.
11ч. с. *Градабой, Серада Русаль. Здабывалі з ясеня святы агонь.
12ч. ч. * Божае цела. *Наўская Тройца, Абліваха. Памінанне.
13ч. п. Ерамей. Антоні. “Антоні, аддай коні”.
14ч. сб. Юстын і Харытон. “Юстын цягне ўверх каноплі, а Харытон – лён”.
15ч. н. *Русальчыны розыгры. Засцерагаліся рос. *Пятроўскія запускі. Развівалі вянкі.
16ч. п. *Пятроўка (Петравіца) Пятроўскі пост да 11 ліп. “Пятроўка-галадоўка”. Лук’ян. Паўднёвы вецер на Лук’яна – на добры ўраджай яравых.
19ч. ч. *Дзявятнік. Перавод уніятаў у праваслаўе. “Дзеўяць ягодзін на ветцы”.
20ч. пт. *Дзевятуха. Дзень засцеражэння ад навальніцы. Летняе сонцастаянне ў 21.44 г.
21ч. сб. Тодар. “На Тодара раса – канапель паласа”.
22ч. н. Кірыла. Пачыналі касавіцу ў Паазер’і.
23ч. п. Купала. У старажытн. – Новы год/лета.
24ч. а. Ян Купальны. “Сонца грае”.
25ч. с. Анапрэй. “Хто на Нупрэя пасее грэч, той будзе бліны печ”.
26ч. ч. *Дзясятнік. “Дзесятнік гнаі возіць”. Акуліна Грачышніца. Сеялі грэчку. Задзярыхвост. Каровы “гізуюць”.
27ч. пт. *Дзясятка. “Косы точыць”. “Жыта паспявае”.
28ч. сб. Амос. “Прыйшоў Амос – цягне ўгору авёс”.
29ч. н. Ціхан. “Пеўчыя птушкі заціхаюць”. Пятрок. “Да Пятра зязюльцы кукаваці”. “Прыйшоў Пятрок – апаў лісток, прыйдзе Ілля – ападуць і два”.
Ліпень
6л. н. Купалле. Свята Сонца і кахання. “Дзень адбаўленне, ночы прыбаўленне”.
7л. п. Іван Купала. “Учора была Купала, а сёння Іван”.
8л. а. Данат. “Святы Данат коскі точыць”.
10л. ч. Самсон. “На Самсона дождж – сем тыдняў то ж”. Сем братоў. “Сем братоў варожаць, колькі тыдняў пагоды”.
12л. сб. Пятро. Свята заканчэння Купалля.
13л. н. Паўпятро. Дзень талакі. Сымон і Юда. “На Сымона й Юды конь баіцца груды”.
14л. п. Кузьма і Дзям’ян. Свята кавалёў. “Святы Пятро жыта спеліць, св. Кузьма сярпы робіць, а св. Дзям’ян сена грабе”.
17л. ч. Андрэй. “Авёс у світцы, а на грэчцы і кашулі няма”. “Андрэй усіх мудрэй”.
18л. пт. Свята Месяца. “Месяц гуляе”.
21л. п. Казанская, Градавы дзень. Засцераганне ад нябесных стыхій, ад хвароб вачэй і галавы. Пракоп. “Пракоп бок прыпёк”.
25л. пт. Якуб. “На Якуба хлеба поўна губа”. Прокл. Засцерагаліся вялікіх рос.
26л. с. Ганна. Снапы кладзе. Гаўрылей. Засцеражэнне ад граду.
29л. а. Афінаген. Заціхаюць птушкі.
31л. ч. Серпавіца, Шыпілінка (пятніца перад Іллёю). Дзень “зазубрывання” сярпоў перад жнівом.
Жнівень
1ж. пт. Макрыны. “Глядзі восень па Макрыні”.
2ж. сб. Ілля. Свята дажджоў і навальніц. “Ілля нарабіў гнілля”. “Укінуў у ваду кусок ільду”.
4ж. п. Мар’я. “Магдалена – вады па калена”.
6ж. с. Барыс Палікоп. “Барыс і Глеб – паспеў хлеб”.
7ж. ч. Ганны. “Святы Ганны бабкі стаўляюць”.
9ж. сб. Палікоп. Паліць копы. Панцеляймон. Сцаляў ад хвароб галавы.
10ж. н. Лаўрын. “На Лаўрына спяшай да млына”.
12ж. а. Сіла. Жыта сей.
14ж. ч. Макавей, Першы Спас. Свята маку і мёду. Спасаўка. Пост да 27 жніўня.
15ж. п. Прачыстая, Зельная. “Прыйшла Прачыста – стала поле чыста”. Базыль. “Базыль авечкам воўну дае”.
16ж. сб. Антоны Віхравеі. Рох. “Кірмаш на паненак” – дзень выглядання нявест.
17ж. н. Еўдакія. Агуркі збірае.
19ж. а. Яблычны Спас. Свята садавіны.
23ж. сб. Лаўрэн – свята млынара. “Баўтрамей і Лаўрын паказваюць, якая прыйдзе восень”.
24ж. н. Баўтрамей. “Св. Баўтрамей высылае буслоў па дзяцей”. “Прыйшоў Баўтрамей – жыта на зіму сей”.
27ж. с. Міхей. Выспяваюць брусніцы.
28ж. ч. Прачыстая, Зельная. Свята ўраджаю.
29ж. пт. Трэці Спас. Свята хлеба. Ян. “Ян на лета прыйшоў, а ўжо восень знайшоў”.
30ж. сб. Міроны Ветрагоны. “Пыл па дарозе гоняць, па прыгожым леце стогнуць”.
31ж. н. Флор і Лаўр. Свята коней. Арабінавыя дзень і ноч. Сухая навальніца, або дождж.
Верасень
5в. п. Лупа. “Сей на Лупа – будзе жыта купа”.
7в. сб. Баўтрамей. “Жыта на зіму сей”.
8в. п. Багач. Другая Прачыстая. “Меншая Прачыста – канчай сеяць начыста”.
10в. с. Мацей. Абаронца ад п’янства.
11в. ч. Калінавік, Іван Крываўнік. “Да Яна прасіце, дзеткі, дажджу, а па Яне я й сам упрашу”.
13в. сб. Кіпрыян. Журавель збіраецца ў вырай.
14в. н. Узвіжанне. Закрыванне зямлі. Сымон. Абрад “жаніцьбы коміна”. (Асенняе Навалецце/Навагоддзе з 1493 г.). Бабіна лета.
19в. пт. Цуды, Міхал. “Міхал з поля спіхаў”.
21в. н. Багач. Нараджэнне Божае Маці. Свята заканчэння ўборкі зерневых. Засідкі.
22в. п. Асенняе раўнадзенства ў 13.31г.
24в. с. Тадора. “На Тадору ўсякае лета заканчваецца”.
26в. пт. Стаўроўскія Дзяды.
27в. сб. Звіжанне. Свята закрывання зямлі на зіму. Гадзюкі – у кучу.
29в. п. Міхал. “Калі на Міхала з поўначы вецер вее, то не май на надвор’е надзеі”. Сіцыян. “Святы Сацыян ды ляны пасцілаў”.
Кастрычнік
2к. ч. Зосім. Журавіны на Зосіма ўздымаюцца – мароз на Пакровы ўдарыць.
3к. пт. Астап, Астаф’я. Прыкметы па ветру.
4к. сб. Пранцішак, Францішак. “На Пранцішка зярнят шукае ў полі мышка”.
8к. с. Сяргей. “З Сяргея пачынаецца зіма”. Жалезны тыдзень. Чысцілі жалезныя рэчы.
9к. ч. Іван Шаптун, Іван Кураед, Багаслоў. Шапталіся свахі пра нявест. “Іван Багаслоў дружкі разаслаў, а на Пакрова дзеўка гатова”.
14к. а. Пакровы, Трэцяя Прачыстая. Вясельная пара. “Свята Пакрова, пакрый зямельку лісточкам, а галоўку – вяночкам”. “Пакровы – зарыкалі каровы”. Дзявоцкае лета (па 21.10). Прымалі “ў дзеўкі” сябровак.
21к. а. Трыфан, Палагея. “Золкім ветрам вее”. Зміцер. “Да Змітра баба хітра”.
25к. сб. Марцін – свята млынароў. Частаваліся гусяцінай на млынавым крузе. “Марцін святы – любіцель гагаты”.
28к. а. Сымон і Юда. “Сымон з Юдаю працу ў полі канчаюць, хаты аглядаюць”. Параскева Пятніцкая. Забарона на прадзенне.
29к. с. Лонгін. Збавіцель ад хвароб вачэй.
30к. чт. Паклоны. Дзень адбівання паклонаў.
31к. пт. Лука. “Хто сее да Лукі, не будзе мець ні хлеба, ні мукі”. Дзень іканапісцаў. Юльян – ахоўнік дзяцей.
Лістапад
1л. сб. Усе святыя.
2л. н. Задушны дзень. Дзяды. Памінальны дзень.
4л. а. Казанская. “Да Казанскай – не зіма, а пасля – не восень; зранку дождж, з вечара – снег. Выязджай на Казанскую на калёсах, а палазы з сабой прыхапі”.
7л. пт. Асяніны, Змітраўскія Дзяды. “Святыя дзяды, завём вас…”.
8л. сб. Зміцер. “Да Змітра дзеўка хітра”. Канец надзеі выйсці замуж у гэтым годзе.
9л. н. Тодар. “На Тадора поўна камора”.
10л. п. Параскі. Апякунка жанчын і рукадзелля.
11л. а. Настуся. Настуся стрыжэ авечкі. Марцін. “Мядзведзь кладзецца ў бярлогу”.
12л. с. Артошка. Пачатак прадзення.
14л. пт. Кузьма-Дзям’ян. Апякун земляробства, кавалёў і вяселля.
21л. пт. Міхайлаў дзень. Абаронца ад грому. Мядзведзі ідуць у спячку.
22л. сб. Матрона. “З Матроны становіцца зіма”.
24л. п. Хвёдар Студзянец. “Хвёдаравы вятры галоднымі ваў-камі скуголяць”.
25л. а. Кацярыны. “Кацярына забрала лета”. Іван Міласцівы. Дзень падарункаў.
27л. ч. Юстыніян. Апякун плоднасці і дзяцінства. Піліп. Пярэдадзень Піліпаўскага посту (да 7 студзеня).
28л. пт. Піліпаўка – перадкалядны пост (да 06.01).
29л. сб. Адвэнт. Перадкалядны пост. Мацей. “На Мацея зіма пацее”.
30л. н. Андрэйкі. Дзявочае свята.
Снежань
4с. ч. Барбара. “Барбара ноч урвала, а дзень надтачыла”. Увядзенне. Водзяцца ваўкі.
5с. п. Пракоп. Савы. “Барбара мосціць, Сава цвікі войстрыць, а Мікола прыбівае”.
6с. сб. Мікола. “Хвалі зіму па Міколе”. Матры-хваны. Не пралі.
7с. н. Кацярыны. “Забрала край лета”.
9с. а. Юр’е Зімовы. Юра мосціць. Ганны. “Ад Ганны да Каляд два тыдні і два дні”.
13с. сб. Андросы, Андрэйкі. Варажылі.
14с. н. Навум. “Наставіць на вум”. Пачыналі вучыць дзяцей грамаце.
17с. с. Варвары. “Мікола і Варвара ноч урвалі”.
18с. ч. Савы, Міколін бацька. “Сава мосце, а Мікола гвоздзе”.
19с. пт. Мікола Зімовы. “Без Міколы не бывае ні зіма, ні лета”. “Мікола марозам гвоздзіць”.
21с. н. Зімовае сонцастаянне ў 10.02 г.
22с. п. Ганны. “Ганны – прыбавіцца багата дня”. “Ганкі – палічаны дзянькі”.
24с. с. Посная куцця. Пачатак Каляд (да 6 студз.).
25с. ч. Божае Нараджэнне. Было Новым годам. “Свята Ражаство упярод пашло, новы гадок павёў радок”. Спірыдон Сонцаварот.
26с. пт. Сцяпан. Дзень найму парабкоў у мінулым. “Кожны сабе пан”.
31с. с. Багатая куцця. Шчадрэц. Сільвестр. Варажылі дзяўчаты. Марк. “Марка да Варка – няхай будзе парка”.
