Я з тых, хто не вякуе,
Хто сее і хто жне.
Прашу, пакуль жыву я,
Не дбайце пра мяне…
Гэтыя радкі напісаў таленавіты беларускі паэт Уладзімір Марук (1954-2010), якому 6 студзеня споўнілася 70 гадоў з дня нараджэння.
За тыдзень да смерці ён мне патэлефанаваў і гутарыў са мной хвілін трыццаць, нібыта развітваючыся, таму стараўся выказаць усё тое, што яму набалела на душы. Мы размаўлялі пра жыццё, літаратуру і сяброў. Найперш пра тых, хто рана пакінуў гэты свет, хто мог яшчэ жыць ды жыць.
А потым раптам не стала і Валодзі Марука, яму было толькі 56 гадоў. Жыць ды жыць яму яшчэ, пісаць і пісаць. А пісаць вершы ён умеў. У 1982 годзе з друку выйшаў першы зборнік вершаў Уладзіміра Марука “Зоркі ў кронах”. Палова вершаў з гэтага зборніка я ведаю на памяць. Яны лёгка чытаюцца і запамінаюцца. Дык як можна такія радкі не запомніць:
Ой, зарэчча, зарэччайка,
Не пытайся, як ёсць…
Палахлівыя плечыкі,
Пацалунак, як госць.
У першым сваім паэтычным зборніку Уладзімір Марук з захапленнем пісаў пра непаўторную прыгажосць роднага краю, яго гістарычнае мінулае і будучае. У асноўным тэмай многіх вершаў тады маладога паэта было духоўнае багацце яго равеснікаў. Вядома ж, была і тэма Радзімы, гераізм беларусаў, хараство іх душы.
Уладзімір Марук нарадзіўся ў вёсцы Гута Ганцавіцкага раёна ў сялянскай сям’і. Вучыўся ў Гуцянскай і Нацкай сярэдніх школах, потым – у Моўчадскай сярэдняй санаторнай школе-інтэрнаце, што ў суседнім Баранавіцкім раёне. У 1970 годзе, калі закончыў школу, паступіў на вучобу ў Магілёўскі бібліятэчны тэхнікум. Гады вучобы ў тэхнікуме спрыялі творчаму станаўленню будучага паэта. Менавіта ў гэты перыяд у газеце “Магілёўская праўда” былі апублікаваны першыя вершы Уладзіміра Марука “Беларусі”, “Пазаслалі хмары ўсе шляхі” і іншыя.
Пасля заканчэння вучобы ў тэхнікуме, Уладзімір Марук прыехаў на сваю Ганцавіччыну. Працаваў у цэнтральнай раённай і раённай дзіцячай бібліятэках, Шашкоўскай сельскай бібліятэцы, у аўтаклубе. Работа бібліятэкарам, штодзённыя сустрэчы з кнігай заахвочвалі Уладзіміра да ўласнай творчасці. Менавіта ў той час у часопісе “Маладосць”, у 1974 годзе, з’явіўся цэлы цыкл вершаў маладога паэта, які засведчыў яго несумненны паэтычны талент.
У 1975 годзе Уладзімір Марук паступіў на фі-лалагічны факультэт Белдзяржуніверсітэта. Гады вучобы ў альма-матар спрыялі яго творчай дзейнасці. Вершы паэта ахвотна друкавалі газеты “Чырвоная змена”, “Знамя юности”, “Мінская праўда”, часопіс “Маладосць”. Пасля заканчэння ўніверсітэта Уладзімір Марук некаторы час выкладаў беларускую мову і літаратуру ў сярэдняй школе № 106 у Менску. Потым ён працаваў карэспандэнтам, загадчыкам аддзела літаратуры і мастацтва газеты “Звязда”, рэдактарам, загадчыкам аддзела выдавецтва “Юнацтва”, галоўным рэдактарам выдавецтва “Белфакс”, намеснікам галоўнага рэдактара часопіса “Полымя”.
Хоць і нязвычна казаць пра Уладзіміра Марука ў мінулым часе, яго паэзія натхняе і сёння, яна спадарожнічае побач з намі заўсёды. Тады-сяды дый прыгадаюцца яго светлыя радкі, якія вылучаюцца багаццем і дасканаласцю мастацкіх вобразаў, саграваюць сваёй непадробнай чалавечнасцю, наталяюць прагай хараства. Асабліва шмат паэтычнай шчырасці і вобразнасці ў зборніках “Ліст рабіны”, “Інкрустацыя голасам”, “Кудмень”:
Я траву і за светам пачую,
Так пачую, як зараз жыву…
Я любоў ёй сваю ахвярую, —
Вось чаму я вышэй за траву.
Пісаў Уладзімір Марук і для дзяцей. У 1994 годзе з друку выходзіць яго кніжка вершаў “Ехаў чыж у Парыж”, а ў 2003 годзе – зборнік “Чыж вярнуўся з-за мяжы”. Жартаўлівыя паэтычныя радкі ў гэтых зборнічках чытаюцца з усмешкай, яны вельмі лёгка запамінаюцца, іх хочацца вучыць на памяць:
Баль наладзіў скарпіён –
Алімпійскі чэмпіён.
Скарпіён – не так сабе,
Чэмпіён па барацьбе.
Ён на гульнях перамог
Тарантулаў дваццаць трох.
На грудзях блішчыць медаль –
Заслужыў сумленна баль.
За час сваёй творчай дзейнасці Уладзімір Марук займаўся таксама перакладамі з рускай, армянскай, узбекскай, туркменскай моў на беларускую, пісаў шмат публіцыстычных артыкулаў. У іх пісьменнік узнімаў маральна-этычныя праблемы нашага часу, разважаў пра культуру вёскі і народныя традыцыі.
Зямны шлях Уладзіміра Марука раптоўна абарваўся ў самым росквіце жыццёвых і творчых сіл 23 студзеня 2010 года. Шмат задуманага ім засталося нерэалізавана. А ён так хацеў жыць і пісаць, і вельмі любіў Беларусь:
Пра цябе ж, Беларусь, не пытаю.
Буду сам, покуль вочы гараць,
Полю, небу і вольнаму гаю
Тваё вечнае імя шаптаць.
Сяргей ЧЫГРЫН.
