18 кастрычніка гарадзенскаму пісьменніку Віктару Сазонаву спаўняецца 60 гадоў з дня нараджэння.
Працоўны шлях Віктара Сазонава пачаўся з токара на Ашмянскім заводзе, а потым ён працягваўся ў Гарадзенскім музеі гісторыі рэлігіі. Пасля Віктар паспрабаваў быць прадпрымальнікам, грамадска-культурным актывістам: прайшоў “Паходню”, ТБМ, фонд імя Льва Сапегі, таварыства братоў Каліноўскіх, настаўніцкае згуртаванне “Вулей”, БСДГ, рэдагаваў інфармацыйна-аналітычнага бюлетэнь “Свой лад” і г.д. І, вядома ж, скончыў Гарадзенскі дзяржаўны ўніверсітэт імя Янкі Купалы.
А яшчэ Віктар Сазонаў вельмі добры празаік і паэт. З-пад яго пяра выйшлі з друку кнігі прозы “Занатоўкі кантрабандыста або Аповеды Сымона Нальшанскага” (2005), “Сандалі мітрапаліта або Маленькія гісторыі з вялікай палітыкі” (2012), “Паэзія прозы” (2013), “Суседскія былі” (2015), “Генетычны алфавіт” (2021) і іншыя. Вядома ж, на рабочым стале за камп’ютарам ствараюцца новыя кнігі на самыя розныя тэмы. І ў іх абавязкова будзе гумар, сарказм, “свята душы”.
Віктар Сазонаў піша таксама вершы. І даўно яму пара выдаць ладны паэтычны зборнік. Дзіўна атрымліваецца, бо ў вершах ён зусім не такі, як у сваёй прозе. Паэтычныя радкі Віктара Сазонава вельмі шчырыя, пяшчотныя, светлыя, лірычныя. Шмат напісана патрыятычных строфаў, радкоў-прызнанняў у любові да Бацькаўшчыны:
Беларусь – гэта гонар за даўні народ,
За Айчыну сваю, наш праслаўлены род,
Беларусь ёсць малітвай, дзе крыж і псалмы,
Беларусь – гэта ты, гэта я, гэта МЫ!
Шчыра віншуем Віктара Сазонава з юбілеем. Жа-даем яму творчых сіл, цярпення, натхнення, сямейнага дабрабыту і здароўя. А чытачоў “Нашага слова” запра-шаем пазнаёміцца з новымі вершамі юбіляра.
Новыя вершы Віктара Сазонава
Толькі што з таго мне?..
Прысвячэнне самаму сабе
напярэдні 60-годдзя.
Шэсць дзесяткаў міне…
Не так многа, але ж і не мала.
Шмат чаго там было,
Бо ўсяго нават не расказаць.
Толькі што з таго мне,
Бо не я тут загадваю балем,
Ды цмянее святло,
А так хочацца ўсё дапазнаць.
Мне салгуць як у сне,
Што цяпер я намнога мудрэйшы,
Шмат зрабіў і спазнаў,
Ды магу зараз іншых вучыць.
Толькі што з таго мне,
Я раней быў напэўна прасцейшы,
Тую мудрасць не знаў,
Але мог без прычыны любіць.
Як салдат на вайне,
Самых лепшых сяброў я заводзіў,
У такой грамадзе,
Нават горы варочаць маглі.
Толькі што з таго мне,
Калі зараз іх лёс паразводзіў,
Хто ў выгнанні, хто дзе,
Хто ў астрозе, а хто і ў зямлі.
Хтось пра творчасць пачне,
Ды раскажа, што добра ён знае,
Пра раманы, што я
У натхненні пісаў па начах.
Толькі што з таго мне,
Калі іх мой народ не чытае,
Ну а мова мая,
Памірае ў мяне на вачах.
Сэрца болем скране,
Сумаваць на чужынскім парадзе,
Бо заўсёды ж хадзіў,
Па пясках беларускіх дарог.
Толькі што з таго мне,
Як зямелька мая ў заняпадзе,
Хоць і шчыра рабіў,
Ды зрабіць я нічога не змог.
Можа хто распачне,
Пра любоў маіх блізкіх і шчасце,
Пра сям’ю намякне,
Бо такую яшчэ пашукаць.
Толькі што з таго мне,
Як і іх не мінулі няшчасці,
Ды яшчэ й за мяне,
Давялося ім пагараваць.
Я хлапчук, што ў акне,
Разгадаў ад марозу малюнкі.
Я юнак, што дзяўчыну,
Нясмела калісь абдымаў…
Толькі што з таго мне,
Яны дзесь у нябачным кірунку,
Я калісь іх пакінуў,
Ды зусім да канца не спазнаў.
Вось кавалак быцця,
І чаго толькі тут не ставала,
Не падняць, не спіхнуць,
Не магу зразумець аднаго,
У сакрэтах жыцця,
Толькі гэтага мне не хапала,
Шэсцьдзесят працягнуць,
Каб пытацца:
І што мне з таго?!
Гэта было калісьці…
Гэта было калісьці,
гэтак яшчэ раз будзе,
ціха зашэпча лісце,
ты мяне зноў пабудзіш.
Дзесь у жыцці чарговым,
можа другім, ці трэцім,
у вымярэнні новым,
альбо ў другім сусвеце.
Нават праз сотні лёсаў,
я цябе адшукаю,
між гарадоў і вёсак,
з тысяч другіх пазнаю.
Мусіць усё вярнуцца,
так жа, як першым разам,
сэрцы ізноў прачнуцца,
каб зіхацець алмазам.
Зноў у абдымках поўні,
душамі заначуем,
нават як што не ўспомнім,
сэрцам усё адчуем:
што мы знайшлі калісьці,
што мы не дарабілі,
што збераглі, як выйсце,
і што той раз згубілі.
Першы праменьчык сонца,
прагу кахаць аблашчыць,
хвалі святла бясконца,
будуць абдорваць шчасцем.
Птушачка на світанні,
нас прывітае з неба,
лес затаіць дыханне,
поле запахне хлебам.
Першай хвіліне скажам,
што мы ў жыцці палюбім,
і што вось гэтым разам,
шанца свайго не згубім…
Гэта ж было калісьці,
гэтак напэўна будзе,
ціха зашэпча лісце,
і ты мяне разбудзіш…
Дробны дожджык
Дробны дожджык у акно
стукае нясмела,
разварочаў, што даўно,
мне і так балела.
Як жаночы манікюр
кроплі барабаняць,
а кастрычніцкі гіпюр
аж у сэрца раніць.
Восень, воўчая душа,
слёзы на дарозе,
нешта вырашы спярша,
бо цярпець не ў змозе.
Ці зусім не галасі,
не імжы імглою,
з дрэваў лісце не трасі,
дай жа ім спакою.
Ну няхай сабе вісяць,
ці ж таго нам шкода,
прыгажосцю зіхацяць,
калі ёсць нагода.
Ці хутчэй пакліч вятры,
яшчэ лепей буру,
ды душу мне падзяры,
не шкадуй і скуру.
Дрэвы гні аж да травы,
зверам завывай,
злыя думкі з галавы,
скразняком здувай.
Хмары ў небе скалыхні,
не суцішвай вецер,
спадзяванні разгані,
аж па ўсім сусвеце.
Толькі кроплі не драбні
на душу пагана,
таго болю не крані,
не залазь у раны.
Пяшчота
Гальшаны спаць ужо хацелі,
папілі людзі, ды паелі,
ды пачалі ўжо пазяхаць,
да ночы ложкі рассцілаць.
Але маркоціліся трошкі,
не разасланыя два ложкі,
там зноў ніхто не будзе спаць –
гаспадары пайшлі гуляць.
Маё мяне чакала ў хаце,
тваё ж у школьным інтэрнаце,
так і заснулі ў адзіноце,
у мроях і салодкай цноце.
І ад рачулкі і да пашы,
цяпер Гальшаны сталі нашы,
і аж да ранішняй пары,
мы тут з табой гаспадары.
Тут нашы дрэвы і пагоркі,
і толькі нашы ў небе зоркі,
і вуліца, і ўсе дамы,
і я, і ты, і разам мы…
Ужо і пеўні праспявалі,
ды толькі мы не засыналі,
які прыйсці там можа сон,
як сэрцы б’юцца ва ўнісон?!
Ужо і людцаў на работу,
цягнулі дзённыя турботы,
а мы хутчэй чакалі вечар,
які нам абяцаў сустрэчу.
І зноў адны з табою будзем,
і зноў пра іншае забудзем,
о, як жа гэта пачуццё,
нам захаваць на ўсё жыццё!
Калі нічога больш не трэба,
крыху зямлі, кавалак неба,
абдымкі нашы да рання,
і цішыня… і цішыня…
Салжы мне праўду…
Салжы мне праўду пра сябе,
салжы праўдзіва,
салжы ў мальбе, салжы ў журбе,
салгаць не дзіва.
Праўдзіва раскажы падман,
і не спыняйся,
так пачынаецца раман,
не сумнявайся.
Раман распаліцца мацней,
ад брудэршафта,
яго, нядоўгага, пазней,
разбурыць праўда.
Школьніца
Там ты і я… І больш няма…
Блукала ў поцемках зіма,
дзе толькі нашыя сляды…
Якая ноч была тады!!!
Жыццё заўжды ідзе па колу,
і зноў вяртаецца да школы,
дзе школьніца ў цяні нябёс,
нясмела свой чакае лёс.
* * *
Спіць зачарованая пляшка
Такія, сябра мой, часіны,
што і сабрацца выпіць цяжка…
Гады праходзяць як хвіліны,
спіць зачарованая пляшка,
кілішкі туляцца ў маркоце,
і нас з табой даўно чакаюць,
а мы, пустэльнікі ў самоце,
якія больш не наракаюць.
Што наракаць?! Такая доля!
І сэнсу плакацца не знойдзем!
Няволі патрабуе Воля,
і гэты шлях напэўна пройдзем.
Маліцца можна і не ў Рыме,
ды я не быў ніколі франтам,
лепш адпакутваць на радзіме,
чым румзаць слёзна імігрантам.
Даўно мы не маглі сустрэцца,
ні адпачыць, ні па рабоце,
кілішкам віскара сагрэцца,
я навучыўся ў адзіноце.
А з сябрам хочацца напіцца,
ды хляць пакуль не надакучыць,
калісьці ж трэба весяліцца,
а гараваць жыццё навучыць.
Ды ўжо даўненька навучыла,
не берагло, не шкадавала,
лупіла, штурхалася, біла,
здавалася яму ўсё мала.
А мы ўсядно кудысь імкнёмся,
і пром не прадыхнуўшы зранку,
і заўтра аж дасюль дапромся,
а сёння перакулім шклянку.
* * *
А я ляцеў пасярод ночы,
і парашыў мне снег у вочы,
пачуцці шчасцем абяляў,
надзеяй сэрца асвятляў.
А ты чакала як святая,
яшчэ такая маладая,
пяшчоты не спазнаўшы смак,
а я – зусім яшчэ юнак.
Завея ўсё змяла наўкола,
а мы стаялі каля школы,
нібы ў паслявурочны час,
настаўнік злы пакінуў нас.
Нас нават школа ратавала,
сабой ад ветру засланяла,
і плакалі у снах сады,
пад снегам тоячы сляды.
Бязгрэшным засталося места,
дзе я назваў цябе нявестай,
там дзе нявіннасць у снягах,
слядах, садах, слязах і снах…
На свеце ёсць адна прычына,
яна – каханая дзяўчына,
а гэты хлопец, што з табой,
тады і стаў самім сабой.
Белы Рысь
Адлятаюць і шпакі, і гусі,
пруцца людзі некуды ў журбе,
белы ж рысь заўсёды ў Беларусі,
і ў другой краіне не жыве.
Не жадае нікуды ён болей,
не шукае лепшае жыццё,
толькі тут сваю шануе волю,
за сваё змагаецца быццё.
Хай лісцём сцяжынкі замятае,
і трывожна ветрыць, і дажджыць,
нават бусел некуды злятае,
белы рысь нікуды не бяжыць.
Ночкі тут зімовыя марозяць,
вые шэры воўк кудысь у высь,
нават зубра сілаю вывозяць,
ды заўжды на месцы белы рысь.
Ён нястомна ў радасці, і ў скрусе,
пільна паглядае ў даль і ўвысь…
Белы рысь – ёсць сімвал Беларусі,
Беларусь вартуе Белы Рысь.
Права на годны ўчынак
Не варта прыдумваць
якойсьці прычыны,
ваўком быць у шкурах авечых,
ёсць простае права
на годнасці ўчынак,
галоўнае з праў чалавечых.
На вартасць жыцця
не патрэбна заява,
хто з гонарам, той не напіша,
а годны ж учынак – галоўнае права,
бо гэта і выбар, і ніша.
Якой бы не стала жыцця пераправа,
(дзе радасці, там і нягоды),
на годны, на ўчынак, галоўнае права,
сабе пакідайма заўсёды.
Нікога на годнасць
з сабой не паклічаш,
і будучыні не ўгадаеш,
а вось калі нешта наперад пралічыш,
ніколі сябе не спазнаеш.
І каб чалавек заставаўся свабодны,
за кратамі, або на волі,
галоўнае права, на ўчынак, на годны,
згубіць ён не можа ніколі.
Там
У той прасторы дзе агонь
З сабой нясе крылаты конь,
І замак дзе стаіць стары,
У ім патухлі ліхтары,
І толькі зніч гарыць…
І звыклых там дарог няма,
Там не свабода, не турма,
Там нават самы доўгі дзень,
Ператвараецца на цень,
І час там не ідзе…
Там паўсюль сумневаў след,
І пакутуе паэт,
І мастак сваіх згрызот малюе раны,
Там блукае пілігрым,
Карабель ідзе скрозь дым,
І каханне праплывае акіяны.
Туды нам хочацца ісці
Каб хоць крыху сябе знайсці,
Убачыць зорны край нябёс,
І запытаць таемны лёс,
Куды ён нас занёс?
Каб зазірнуць за далягляд,
І назіраць планет парад,
Пакаштаваць таго віна,
Якое зведаў толькі ў снах,
І выпіць усё да дна.
Там паўсюль сумневаў след,
І пакутуе паэт,
І мастак сваіх згрызот малюе раны,
Там блукае пілігрым,
Карабель ідзе скрозь дым,
І каханне праплывае акіяны.
Парода
Тым, хто хоча быць народам,
трэба, каб: ці так, ці сяк,
у людзей пайшла парода,
ну, хаця б, як у сабак.
Годны звер не хоча згубы,
і сябе ён адстаіць,
калі што, пакажа зубы,
можа нават укусіць.
Тут гісторыя, карэнні,
свая праўда, свой падман,
і мінуўшчыны здарэнні,
і на будучыню план.
Як не біся, не круціся,
не змяніць гісторый ход,
хоць пайдзі і задушыся,
а народ ад слова “род”.
І не трэба без патрэбы,
агароджваць агарод,
без карэння нават дрэвы
не цвітуць… А тут народ!
І нічога там не будзе,
дзе карэнні не ўраслі,
толькі з імі хочуць людзі,
быць сабою на зямлі.
Ды пакуль на людскасць мода
не прыйшла, то хоць бы так:
Людзям трэба хоць парода,
ну, хаця б, як у сабак.
Вось яшчэ каб з той пародай,
лепш было б, як ні вазьмі,
каб народу стаць народам,
людзям трэба быць людзьмі.
Рэанімова *
Якія не былі б умовы,
а выйдзе ўсё наадварот,
і нацыя без роднай мовы
не расквітнее як народ.
Заві дачкою, або сынам,
адказам будзе немата,
таму што кожная краіна
без роднай мовы – сірата.
Тады глядзіцца як у коме,
з сумневамі, ці будзе жыць,
хто на сваёй не можа мове
сябе на людзях прад’явіць.
Сіроцкія сагнуцца спіны,
у родных хатах, і ў гасцях,
бо мова – маці для краіны,
а яе бацька – герб і сцяг.
У тым вялікае значэнне,
каб ганарыўся даўні род,
бо толькі ў гэтым вымярэнні
квітнее іх дзіця – народ.
Адкіньце нудныя прамовы,
што нам рабіць, каго вучыць,
а паспрабуйце роднай мовай
хоць са сваімі гаварыць.
Злучаць сваё павінна слова,
што ёсць, што будзе і было,
бо маці для народа – мова,
што праз вякі нясе святло.
Падрыхтаваў Сяргей Чыгрын.
* Гэтым прыгожым словам “Рэанімова” ў 1980-х гадах называлася Гарадзенскае самвыдатаўскае выданне.
