Наша Слова штодзень
Наша Слова штодзень
Share
You are reading
Дажынкі на Літве1

Дажынкі на Літве1

5 студзеня 2023, 08:33 Культура, Навука 1
Дажынкі на Літве1

У другой палове жніўня 1887 г., дзень заканчэння жніва быў адзначаны вясковым святам у Шаўрах2, у сына знанага гісторыка Літвы, п. Баляслава Нарбута3. Але і ў шматлікіх іншых маёнтках гэтай правінцыі, гэткія ж святы маюць такі самы характар, і таму дарэчы будзе пазнаёміць з ім больш шырокае кола грамадскасці, тым болей, што тыя хто бачыў гэтае свята сваімі вачыма, можа пацвердзіць праўдзівасць майго апісання.

У ахвоту ішло жніво ў чаканні абяцаных дажынак, і калі надышоў чаканы дзень, перад дваром4 былі выстаўлены сталы з рознымі прысмакамі, такімі як: булкі, хлеб, сыр, агуркі, халоднае мяса – тут гасцінна чакалі жняярак і касцоў якія ішлі на свята з урачыстымі спевамі5. Гукі песні, якую разам з запявалай паўтараюць дзясяткі галасоў, дзякуючы сваім нязмушаным і натуральным словам, узрушалі сэрца:

 

Дажалі жыта да аблогу

І падзякавалі Пану Богу.

Плён жыта, плён

Ды з усіх старон.

 

Адмыкай пане шырай вароты,

Нясём пану палёў пазалоту.

Плён жыта і г.д.

 

Засцілай пане сталы і лавы,

Ідзе да пана госць небывалы.

Плён жыта і г.д.

 

Дажалі жыта аж да граніцы,

Не шкадуй, пане, мёду шкляніцы.

Плён жыта і г.д.

 

Там, дзе авечкі блеюць заўзята,

Дажалі жыта нашы дзяўчаты.

Плён жыта і г.д.

 

Па полі скачуць рабыя жабы,

Дажалі жыта старыя бабы.

Плён жыта і г.д.

 

Каб мы здаровы плён плянавалі,

Другога году так дачакалі.

Плён жыта і г.д.

 

У панскім садочку цвёрдыя слівы,

Нашы паночкі да жнеяк зычлівы.

Плён жыта і г.д.

 

А як на неба ўсплылі аблокі,

Нашы панове ўзяліся ў бокі.

Плён жыта і г.д.

 

Як па дзяцінцы качачкі ходзяць

Нашы панове ў золаце ходзяць.

Плён жыта і г.д.

 

Панскі садок у цянёчак кліча,

Нашы панове тысячы лічаць.

Плён жыта і г.д.

 

Там на аблоках сінія пасы,

Нашы панове носяць атласы.

Плён жыта і г.д.

 

У садзе растуць розныя кветкі,

У нашых паноў прыгожыя дзеткі.

Плён жыта і г.д.

 

Не шкадуй, пане, белага сыра,

Дасць Пан Бог табе слаўнага сына.

Плён жыта і г.д.

 

Не шкадуй, пане, коней-дрыкгантаў,

А пасылай нам ужо музыкантаў.

Плён жыта і г.д.

 

Не шкадуй, пане, коней-агераў,

Пашлі нам пасла па кавалераў.

Плён жыта і г.д.

 

Дажалі жыта да каласочка,

Пазнай нас, пане, па галасочку.

Плён жыта і г.д.

 

Што там, што там за стук чуваць?

Ідзе пан для жнеяк гарэлкі шукаць.

Плён жыта і г.д.

 

Пан шукае, пані не чуе

І сваіх жнеечак мёдам частуе.

Плён жыта і г.д.

 

Просім паноў стаць на ганочак

І прыняць ад нас жыта вяночак,

Плён жыта і г.д.

 

Каб мы здаровы плён плянавалі,

Другога году так дачакалі.

Плён жыта, плён

Ды з усіх старон.

 

Гэты пранізлівы і прыгожы спеў, пачаты яшчэ ў полі, пры павольнай хадзе з сярпамі на плячах, заканчваецца пасля заходу сонца перад дваром. Тады запявала выходзіць наперад і зняўшы з галавы залацісты вянок са збожжа, нясмела, з відочным узрушэннем выказвае сваё зычэнне такімі словамі:

 

Віншую пана тым вянком, боскім дарам,

Вянок гэты па полі сабраны,

З каласоў складаны,

Маці Божай прысвячаны.

Хай Маці Божая дабраславіць

Пана нашага гэтым вянком:

Каб да гумна копамі,

Да  спіжарні бочкамі,

Да шкатулкі тысячамі

Прыносіў.

 

Потым пявуння здымае з сябе вянок і кладзе яго перад сабой, а наўзамен прымае ад гаспадароў хлеб, соль і грошы. Пацалаваўшы рукі панам, весела вяртаецца да сваіх сябровак. Музыкант на скрыпцы зайграў польку, і пасля гарэлкі з закускай, усе ахвотна танчаць.

Праз некалькі гадзін запанавала цемра, і пачаў капаць дождж. Добрыя гаспадары  насцеж адчыняюць дзверы свайго дома і ахвяруюць перадпакой і ядальню для забавы, да якой самі заахвочваюць сялян, маючы для кожнага ласкавае слова і кілішак. Для нашага селяніна алкаголь ёсць нектарам, які ўзнімае настрой і здымае жыццёвы смутак, без яго падняць селяніна вельмі цяжка. Ад гарэлкі адмаўляюцца толькі тыя, хто ад яе зарокся.

Усе бавяцца з вялікай бадзёрасцю. Ніхто з гаспадароў дома, нават ад п’яных сялян, не адчувае нават самай малой нягжэчнасці. Яна засцярагаюць самі сябе: “Адсунься, браце, бачыш, тут пані стаіць”, – “Асцярожна, Марысю, глядзі, каб танцуючы, не ўразіла паненкі”, – “Паненачка, прашу сесці на гэтае крэсла, бо вядома, што п’яны селянін можа часам і наступіць …”. Гэтыя і падобныя словы чутны ад сялян, якія адпачываюць.

Бірута.

Пераклад і каментары Леаніда Лаўрэша.

 

1  Biruta (Amelia Derewinska). Donynki na Litwie, Szawry, pow. Lidzki // Wisla. 1889. T. III. z. 1. S. 92-94.

2 Віленская губерня, Лідскі павет.

3Баляслаў Нарбут (1843 г.н.), паўстанец 1863 г., ад’ютант кіраўніка паўстання на Лідчыне – свайго брата Людвіка. Пасля паўстання быў прыгавораны да смяротнага пакаранне, якое было заменена на 15-ці гадовую ссылку ў Сібір. Пасля вяртання ў Шаўры, заняўся гаспадаркай. Тут ажаніўся са сваёй кузінай Габрыэляй Нарбут, дачкой Валерыя Нарбута, уладальніка Капыля. Памёр ад набытых у Сібіры сухотаў у 1889 г., пакінуўшы двух сыноў: Зыгмунта ды Тадэвуша і адну дачку. У 1871 г. у Шаўры вярнулася жонка Тэадора і маці Баляслава, Крысціна Нарбут (1813-1899), якую пасля паўстання, за “няправільнае выхаванне дзяцей” выслалі ў глыб Расіі. На момант напісання гэтага артыкула яна жыла з сынам ў Шаўрах. – Л. Л.

4 Маецца на ўвазе, перад маёнткавым домам Нарбутаў. – Л. Л.

5 Мужчыны толькі косяць сена, кабеты сярпамі жнуць збожжа. Спяваюць толькі кабеты.

Facebook Twitter Google+ VKontakte WhatsApp Telegram
Папулярнае на сайце
Паказ мод Miami Swim Week 2019 Art Hearts Art Yaers Fashion TV
Культура

Паказ мод Miami Swim Week 2019 Art Hearts Art Yaers Fashion TV

14 жніўня 2019, 15:2923
З калядамі!
Культура

З калядамі!

7 студзеня 2019, 10:0619
80 гадоў Міколу Чарняўскаму
Культура

80 гадоў Міколу Чарняўскаму

25 студзеня 2023, 11:0617
Парламент Венесуэлы абвесціў пра надзвычайнае становішча
Грамадства

Парламент Венесуэлы абвесціў пра надзвычайнае становішча

13 сакавіка 2019, 09:3717
Далучайцеся да нас