Наша Слова штодзень
Наша Слова штодзень
Share
You are reading
Дажынкі на Літве1

Дажынкі на Літве1

5 студзеня 2023, 08:33 Культура, Навука 12
Дажынкі на Літве1

У другой палове жніўня 1887 г., дзень заканчэння жніва быў адзначаны вясковым святам у Шаўрах2, у сына знанага гісторыка Літвы, п. Баляслава Нарбута3. Але і ў шматлікіх іншых маёнтках гэтай правінцыі, гэткія ж святы маюць такі самы характар, і таму дарэчы будзе пазнаёміць з ім больш шырокае кола грамадскасці, тым болей, што тыя хто бачыў гэтае свята сваімі вачыма, можа пацвердзіць праўдзівасць майго апісання.

У ахвоту ішло жніво ў чаканні абяцаных дажынак, і калі надышоў чаканы дзень, перад дваром4 былі выстаўлены сталы з рознымі прысмакамі, такімі як: булкі, хлеб, сыр, агуркі, халоднае мяса – тут гасцінна чакалі жняярак і касцоў якія ішлі на свята з урачыстымі спевамі5. Гукі песні, якую разам з запявалай паўтараюць дзясяткі галасоў, дзякуючы сваім нязмушаным і натуральным словам, узрушалі сэрца:

 

Дажалі жыта да аблогу

І падзякавалі Пану Богу.

Плён жыта, плён

Ды з усіх старон.

 

Адмыкай пане шырай вароты,

Нясём пану палёў пазалоту.

Плён жыта і г.д.

 

Засцілай пане сталы і лавы,

Ідзе да пана госць небывалы.

Плён жыта і г.д.

 

Дажалі жыта аж да граніцы,

Не шкадуй, пане, мёду шкляніцы.

Плён жыта і г.д.

 

Там, дзе авечкі блеюць заўзята,

Дажалі жыта нашы дзяўчаты.

Плён жыта і г.д.

 

Па полі скачуць рабыя жабы,

Дажалі жыта старыя бабы.

Плён жыта і г.д.

 

Каб мы здаровы плён плянавалі,

Другога году так дачакалі.

Плён жыта і г.д.

 

У панскім садочку цвёрдыя слівы,

Нашы паночкі да жнеяк зычлівы.

Плён жыта і г.д.

 

А як на неба ўсплылі аблокі,

Нашы панове ўзяліся ў бокі.

Плён жыта і г.д.

 

Як па дзяцінцы качачкі ходзяць

Нашы панове ў золаце ходзяць.

Плён жыта і г.д.

 

Панскі садок у цянёчак кліча,

Нашы панове тысячы лічаць.

Плён жыта і г.д.

 

Там на аблоках сінія пасы,

Нашы панове носяць атласы.

Плён жыта і г.д.

 

У садзе растуць розныя кветкі,

У нашых паноў прыгожыя дзеткі.

Плён жыта і г.д.

 

Не шкадуй, пане, белага сыра,

Дасць Пан Бог табе слаўнага сына.

Плён жыта і г.д.

 

Не шкадуй, пане, коней-дрыкгантаў,

А пасылай нам ужо музыкантаў.

Плён жыта і г.д.

 

Не шкадуй, пане, коней-агераў,

Пашлі нам пасла па кавалераў.

Плён жыта і г.д.

 

Дажалі жыта да каласочка,

Пазнай нас, пане, па галасочку.

Плён жыта і г.д.

 

Што там, што там за стук чуваць?

Ідзе пан для жнеяк гарэлкі шукаць.

Плён жыта і г.д.

 

Пан шукае, пані не чуе

І сваіх жнеечак мёдам частуе.

Плён жыта і г.д.

 

Просім паноў стаць на ганочак

І прыняць ад нас жыта вяночак,

Плён жыта і г.д.

 

Каб мы здаровы плён плянавалі,

Другога году так дачакалі.

Плён жыта, плён

Ды з усіх старон.

 

Гэты пранізлівы і прыгожы спеў, пачаты яшчэ ў полі, пры павольнай хадзе з сярпамі на плячах, заканчваецца пасля заходу сонца перад дваром. Тады запявала выходзіць наперад і зняўшы з галавы залацісты вянок са збожжа, нясмела, з відочным узрушэннем выказвае сваё зычэнне такімі словамі:

 

Віншую пана тым вянком, боскім дарам,

Вянок гэты па полі сабраны,

З каласоў складаны,

Маці Божай прысвячаны.

Хай Маці Божая дабраславіць

Пана нашага гэтым вянком:

Каб да гумна копамі,

Да  спіжарні бочкамі,

Да шкатулкі тысячамі

Прыносіў.

 

Потым пявуння здымае з сябе вянок і кладзе яго перад сабой, а наўзамен прымае ад гаспадароў хлеб, соль і грошы. Пацалаваўшы рукі панам, весела вяртаецца да сваіх сябровак. Музыкант на скрыпцы зайграў польку, і пасля гарэлкі з закускай, усе ахвотна танчаць.

Праз некалькі гадзін запанавала цемра, і пачаў капаць дождж. Добрыя гаспадары  насцеж адчыняюць дзверы свайго дома і ахвяруюць перадпакой і ядальню для забавы, да якой самі заахвочваюць сялян, маючы для кожнага ласкавае слова і кілішак. Для нашага селяніна алкаголь ёсць нектарам, які ўзнімае настрой і здымае жыццёвы смутак, без яго падняць селяніна вельмі цяжка. Ад гарэлкі адмаўляюцца толькі тыя, хто ад яе зарокся.

Усе бавяцца з вялікай бадзёрасцю. Ніхто з гаспадароў дома, нават ад п’яных сялян, не адчувае нават самай малой нягжэчнасці. Яна засцярагаюць самі сябе: “Адсунься, браце, бачыш, тут пані стаіць”, – “Асцярожна, Марысю, глядзі, каб танцуючы, не ўразіла паненкі”, – “Паненачка, прашу сесці на гэтае крэсла, бо вядома, што п’яны селянін можа часам і наступіць …”. Гэтыя і падобныя словы чутны ад сялян, якія адпачываюць.

Бірута.

Пераклад і каментары Леаніда Лаўрэша.

 

1  Biruta (Amelia Derewinska). Donynki na Litwie, Szawry, pow. Lidzki // Wisla. 1889. T. III. z. 1. S. 92-94.

2 Віленская губерня, Лідскі павет.

3Баляслаў Нарбут (1843 г.н.), паўстанец 1863 г., ад’ютант кіраўніка паўстання на Лідчыне – свайго брата Людвіка. Пасля паўстання быў прыгавораны да смяротнага пакаранне, якое было заменена на 15-ці гадовую ссылку ў Сібір. Пасля вяртання ў Шаўры, заняўся гаспадаркай. Тут ажаніўся са сваёй кузінай Габрыэляй Нарбут, дачкой Валерыя Нарбута, уладальніка Капыля. Памёр ад набытых у Сібіры сухотаў у 1889 г., пакінуўшы двух сыноў: Зыгмунта ды Тадэвуша і адну дачку. У 1871 г. у Шаўры вярнулася жонка Тэадора і маці Баляслава, Крысціна Нарбут (1813-1899), якую пасля паўстання, за “няправільнае выхаванне дзяцей” выслалі ў глыб Расіі. На момант напісання гэтага артыкула яна жыла з сынам ў Шаўрах. – Л. Л.

4 Маецца на ўвазе, перад маёнткавым домам Нарбутаў. – Л. Л.

5 Мужчыны толькі косяць сена, кабеты сярпамі жнуць збожжа. Спяваюць толькі кабеты.

Facebook Twitter Google+ VKontakte WhatsApp Telegram
Папулярнае на сайце
З Вялікаднем, шаноўныя беларусы!
Грамадства

З Вялікаднем, шаноўныя беларусы!

18 красавіка 2025, 15:0018
ХХІV Нацыянальны фестываль песні і паэзіі ў Маладзечне
Культура

ХХІV Нацыянальны фестываль песні і паэзіі ў Маладзечне

19 чэрвеня 2025, 23:4518
Памёр Чэслаў Сенюх
Культура

Памёр Чэслаў Сенюх

21 кастрычніка 2021, 08:4718
Змагар за беларускае слова і культуру пакінуў светлы ўспамін
Грамадства

Змагар за беларускае слова і культуру пакінуў светлы ўспамін

26 студзеня 2021, 21:0215
Далучайцеся да нас