Прайшлі два гады з перазахавання ў Вільні гераічных паўстанцаў 1863 г. Ідэі свабоды і незалежнасці краіны, за якія змагаліся яны, знайшлі прадаўжэнне ў дзейнасці айцоў-стваральнікаў Беларускай Народнай Рэспублікі, змагароў за беларускую мову з Таварыства беларускай мовы імя Ф. Скарыны, хаця іх раздзяляюць эпохі і дзесяцігоддзі. Яднае ж іх адданасць беларушчыне – свабодзе і незалежнасці краіны, самабытнасці народа, яго мове, культуры, гісторыі. Гэтую своеасаблівую эстафету служэння беларускай справе мне хочацца выказаць наступнымі вершамі.
І
Апошні шлях
Замардаваных герояў
Царскай нялюдскай ардою
Вольная Вільня шукала,
З гонарам сёння вітала.
Душы іх, нібы анёлы,
Ў неба ўзляцелі з касцёла.
Выйшлі вы з храма, з амбона
Пад развітальныя звоны
З гонарам, воінскім крокам,
Людным бясконцым патокам
Непераможнай калонай
Да Вострабрамскай іконы.
Боская маці вітала
І дабраўслаўляла,
У неба ўказала дарогу –
У вечнасць, на Росы, да Бога.
Беларусь, Польшча і Літва
Вас праводзілі малітвай.
Костусь з далёкае далі,
З вісельні слаў запавет:
– Каб незалежнасць не здалі,
Бо ў свеце знікне наш след!
Вяртанне
Вас таемна схавалі ў зямлі
Як найдалей ад вока людскога,
Каб не зналі пра вас, не знайшлі,
Не раскрылі зладзейства такога.
Ні крыжа, ні грудочка зямлі,
Да якіх мы маглі б прытуліцца.
Тут быльнёг, пустазелле цвілі,
І няведама, дзе памаліцца.
Як магілы тыран ні таптаў,
Але памяць паўстанцаў жывая.
Іх вятранне Ўсявышні вітаў,
Бо іх справа і сёння святая.
Сёння дух ваш нязломны ідзе
З намі за незалежнасць змагацца,
Каб не гніць у Масковіі дзе,
Старажытнай дзяржавай застацца.
І І
25 сакавіка
Васямнаццаты год.
Сакавіцкаю раніцай
Незалежнасці сонца ўзышло,
Вы змагаліся, верылі, што гэта станецца,
Што да нас яго прыйдзе святло.
І рассеяўся змрок векавой акупацыі.
Кайданы свае скінуўшы ў друз,
Устаючы з калень, старажытная нацыя
Абвясціла: “Жыве Беларусь!”
Славім подзвіг айцоў “БНР”, як салдатаў,
Хто тады ў сакавіцкія дні
Разламаў над краінай імперскія краты,
Незалежнасць пранёс праз агні,
Хто жыццём прамяністым, крылатым
Беларусь на змаганне натхніў.
Заснавальнікі
Вы шчыльнымі выйшлі радамі
У ваш растрывожаны век
У край, што ляжаў перад вамі
У соннай дрымоце спрадвек.
Язэпы, Алесі і Янкі,
Антон, і Вацлаў, і Макар,
У край вы прыйшлі спазаранку,
Яго паднялі з мулкіх нар.
Абуджаны светлаю марай
Аб вольнасці роднай зямлі,
Вы смела і самаахвярна
Да волі яе павялі.
Паходняй гараць ідэалы,
Што вас на змаганне ўзнялі.
Яны, як гранітныя скалы,
Дзяржаве ў падмурак ляглі.
Задумы, і планы, і справы
Вам здзейсніць усё ж не далі.
Іх для паўстаючай дзяржавы
Ў спадчыну нам аддалі.
І І І
Рыцар радзімага слова
Паўлу Сцяцко
Ён з вёскі нязнанай старонкі Зяльвянскай
Пайшоў у няведамы свет
І нёс толькі мову з хаціны сялянскай,
Што ў сэрцы пакінула след.
Яго параднёнасць з вясковай гаворкай
Ад матчыных песень ішла,
Яго па жыцці, як надзейная зорка,
У свет, у навуку вяла.
Як рупны садоўнік у садзе забытым
Аблашчыць галінкі ўсе,
Якія дзічкамі ці мохам абжыты,
Каб сад расквітнеў у красе, –
Так ён, нібы рыцар радзімага слова,
Змагаўся за існасць яго,
Каб мова паўстала надзейнай асновай
Народнага дома свайго.
Спадвечныя словы бацькоўскае мовы,
Чужы дзе прыстаў элемент,
Ён чысціў настойліва і адмыслова,
Каб ззялі, нібы дыямент.
Красу, чысціню мілагучнаму слову
Ягоная праца нясла,
І родная мова ў Сусвеце суровым
Пачэсны пасад заняла…
І свеціцца годнасцю твар і спакоем,
Што зроблена многа ў жыцці.
Сышоў, нам пакінуў наказ свой і мроі:
На плаху за мову ісці.
